Cha Thằng Bần Là Ai?

Đời sống có nhiều khúc quanh, vượt qua được rồi, nhìn lại, rùng mình. Khúc quanh đó cheo leo, cám dỗ, tuổi trẻ gần rớt xuống đèo. Năm đó, tôi vào khoảng 17 tuổi. Bạn cùng lứa vào tuổi mộng mơ, tuổi biết buồn, tuổi thập thò yêu, còn tôi: tuổi cờ bạc.

1. Mê xí ngầu.

Tôi mê đổ xí ngầu. Buổi chiều sau giờ cơm, nói dối là đến nhà bạn học bài, nhưng thật ra, bọn tôi kéo nhau vào căn nhà sau của một bà chị giang hồ, cờ bạc. Có hôm đánh bài, Có hôm cá độ. Có hôm kiếm được tiền. Có nhiều hôm hết sạch. Thắng cũng ngủ không ngon vì mộng mị chờ chiều hôm sau kiếm thêm nhiều tiền nữa. Thua lại càng ngủ không yên vì trằn trọc, tức tối, muốn phục thù. Đời học sinh làm gì có nhiều tiền. Thôi thì bán đỡ cái này cái kia. Cái áo ấm, cái quần jean. Cái bàn máy may của chị. Cái xe đạp của ông hàng xóm. Bán được bao nhiêu, hết bấy nhiêu.

Tôi mê đổ xí ngầu. Cái cảm giác hồi hộp lăm lăm nhìn đối thủ mở bàn tay, ba con xúc xắc rơi vào trong bát, chạy vần vù, xoay ngang xoay ngửa, long tong kêu lên nỗi vui buồn. Rồi ba đứa chậm dần, gập ghềnh, lúc lắc, ngừng lại, nhúc nhích, đứng im. Chết cha, thua rồi. A ha, chết mày nghen con.

Cái cảm giác rộn ràng, hồi hộp, vân vê con xúc xắc trên tay. Đến phiên mình. Hít vào một hơi dài, máu xông lên đầu, nín thở. Xin trời phù hộ. Con thua quá chừng. Sắp hết tiền. Cho con trúng một cái. Vẫn nín thở. Bung năm ngón tay, hơi xoáy một chút cho ba con xúc xắc chạy vòng trên thành bát rồi lăn lóc xuống đáy. Bung nhanh nhưng không mạnh lắm kẻo những con xúc xắc văng ra ngoài. Bàn tay điệu nghệ bung xúc xắc vang vang tiếng giòn tan, nắc nẻ như tiếng cười khoái trá, ẩn núp tiếng khóc điên cuồng.

2. Nghiện cờ bạc.

Tổ chức UCLA Gambling Studies Program (Chương trình nghiên cứu về cờ bạc của UCLA) (*) hôm tháng 10 ngày 17 năm 2022 đã đưa ra một thống kê và bảng phân tích báo động mức độ càng ngày càng gia tăng của giới thanh thiếu niên trong môi trường cờ bạc trực tuyến. Đây là một hình thức cờ bạc, cá độ, online, thuận tiện qua điện thoại cầm tay, iPad, computer, dễ dàng bị cuốn hút. Họ nhanh chóng trở thành những con nghiện sống âm u âm thầm trong bóng tối với ánh đèn le lói từ màn ảnh điện tử với những tấm thẻ chứa tiền. Họ không chỉ lên mạng để kéo máy, đánh bài, mà còn cá độ thể thao, đua ngựa, đua chó, thậm chí, đua cả chuột.   

Tổ chức này còn cho biết, trong thời gian đại dịch COVID-19, trong hoàn cảnh bị cô lập, không thể tự do đi ra ngoài, tình trạng này đã khiến mức độ giải trí, vui chơi cờ bạc, cá độ trên mạng lưới gia tăng số lượng. Theo quy luật tâm lý của đam mê, mức độ thích cờ bạc chỉ tăng tiến, không tự động lùi lại, cho đến khi trở thành nghiện ngập.

                                                      

Con đường yêu cờ bạc là con đường một chiều, dọc đường đầy quảng cáo quyến rũ. Có cả mỹ nhân đưa đón. Ở phố tôi, có ngôi chợ lớn bán thực phẩm Việt Nam. Gia đình ông chủ giàu có nổi tiếng. Vợ đẹp, hai bà. Con giỏi, sáu đứa. Rồi ông chủ trở thành khách hàng thường xuyên của trung tâm vui thú Las Vegas. Miễn phí: Vé may bay khứ hồi, xe limousine tài xế đưa đón, phòng ngủ đệ nhất tiện nghi khách sạn năm sao, có hồ bơi bốc khói giữa phòng khách, có rượu ngon bày biện, bánh trái hân hoan, không tính tiền, có đấm bóp bởi những bàn tay nhập cảng từ Thái Lan. Tất cả chi phí đó được tính vào số tiền lớn mà ông để lại cho sòng bài. Nhìn cái cảnh xe hơi đen bóng loáng dừng lại trước nhà, tài xế mở cửa, hai cô tiếp đãi leo ra, hoa lan hoa huệ, dìu ông chủ từ trong cửa nhà đến tận băng ghế da sau xe, thật là quá sướng. Máu cờ bạc ở đất nước nghèo, ngồi chồm hỗm đổ xúc xắc, thắng thua gì cũng tê chân. Máu cờ bạc ở những đất nước giàu có, tiện nghi và phù thủy, sẽ bốc cao, cháy phừng phừng vì máu đã thành xăng. Chuyện gì sẽ xảy ra cho ông chủ?

Nghiện cờ bạc, còn được gọi là chứng rối loạn cờ bạc, là sự thôi thúc không thể kiểm soát để tiếp tục chơi cờ bạc bất chấp hậu quả mà nó gây ra cho cuộc sống của bạn. Cờ bạc có nghĩa là bạn sẵn sàng mạo hiểm với thứ gì đó mà bạn đánh giá cao với hy vọng nhận được thứ gì đó có giá trị lớn hơn. Đến một mức độ nghiện nào đó, bạn có thể sẽ hy sinh luôn tính mạng của mình, của người thân để thỏa mãn cơn thèm khát.

Cờ bạc có thể kích thích hệ thống khen thưởng của não giống như ma túy hoặc rượu, dẫn đến nghiện. Nếu bạn gặp vấn đề với việc nghiện cờ bạc, bạn có thể liên tục theo đuổi các vụ cá cược dẫn đến thua lỗ, sử dụng hết tiền tiết kiệm và tạo ra nợ nần. Bạn có thể che giấu hành vi của mình và thậm chí chuyển sang trộm cắp hoặc lừa đảo để hỗ trợ cho cơn nghiện của mình.

Nghiện cờ bạc là một tình trạng nghiêm trọng có thể hủy hoại cuộc sống. Mặc dù điều trị chứng nghiện cờ bạc có thể là một thách thức, nhưng nhiều người đấu tranh với chứng nghiện cờ bạc đã tìm được sự giúp đỡ thông qua các tổ chức điều trị chuyên nghiệp.

Ham vui và nghiện gần giống nhau nhưng khác ở chỗ “quá độ.” Ham vui nghĩa là vui nhiều hơn bình thường. Vui đến một mức nào đó thì ngừng lại. Vui mà vợ không vui hoặc cảnh sát không vui, thì thôi. Trong khi nghiện, niềm vui không thể không có, không thể ngưng, mặc dù vui xấu hổ, vui đau đớn.

Những triệu chứng sau đây báo động cho bạn biết về cơn nghiện đã bắt đầu.

- Bận tâm với cờ bạc, chẳng hạn như liên tục lên kế hoạch cho các hoạt động cờ bạc và làm thế nào để kiếm được nhiều tiền hơn.

- Cần đánh bạc với số tiền ngày càng tăng để có được cảm giác hồi hộp tương tự.

- Cố gắng kiểm soát, cắt giảm hoặc ngừng cờ bạc nhưng không thành công.

- Cảm thấy bồn chồn hoặc cáu kỉnh khi bạn cố gắng giảm cờ bạc.

- Cờ bạc để trốn tránh các vấn đề hoặc giải tỏa cảm giác bất lực, tội lỗi, lo lắng hoặc trầm cảm.

- Cố gắng lấy lại số tiền đã mất bằng cách đánh bạc nhiều hơn. Tự tin rằng mình có thể sẽ ăn lại và ăn nhiều hơn số vốn đã mất.

- Nói dối các người trong gia đình hoặc những người khác để che giấu mức độ cờ bạc của bạn.

- Nhờ vã, vay mượn cho bạn tránh khỏi rắc rối tài chính vì bạn đã cờ bạc hết tiền.

Hầu hết những người chơi cờ bạc bình thường đều dừng lại khi thua hoặc đặt giới hạn về số tiền họ sẵn sàng thua. Nhưng những người mắc chứng nghiện cờ bạc buộc phải tiếp tục chơi để lấy lại tiền của họ. Một số người có thể chuyển sang trộm cắp hoặc gian lận để kiếm tiền nhập sòng.

Một người bạn nói với tôi, anh chữa hết bệnh nghiện cờ bạc một cách khá dễ dàng. Bệnh anh cũng đã nặng, phải bán nhà cho thuê, nhà ở mới đủ trả nợ thằng Bần. Anh nói, mỗi khi lên cơn ghiền muốn sống chết với cờ bạc, tôi uống rượu. Nửa chai cognac hoặc whisky là phiêu diêu, quên hết, nhất tứ quí, nhì đồng hoa. Sau một thời gian thì quên nỗi nhớ nhung sòng bài.

Bây giờ, anh không còn nghiện bài bạc, cá độ, nhưng lại nghiện rượu. Tuy nhiên, rượu khá hơn bài. “Say sưa nghĩ cũng hư đời. Hư thời hư vậy, say thời cứ say.” (Tản Đà.)

Vấn đề cờ bạc có thể được giải quyết bằng cách điều trị thích hợp bao gồm liệu pháp tâm lý và các nhóm hỗ trợ dành cho những người nghiện cờ bạc.

Khi đề cập đến việc điều trị chứng nghiện cờ bạc, không có phương thuốc thần kỳ nào. Nghiện cờ bạc, giống như nghiện hút sách, là một căn bệnh và cần được điều trị càng sớm càng dễ hồi phục.

Điều trị chứng nghiện cờ bạc bao gồm cải thiện, phục hồi tâm lý, nhận thức, hành vi và thư giãn.  Điều cần thiết là người nghiện phải thừa nhận căn bệnh đang tiến triển và thể hiện mong muốn mạnh mẽ để cai nghiện.

Người nghiện cờ bạc sau khi chữa trị, không bao giờ nên đánh bạc nữa. Cần một sự thay đổi lớn trong lối sống. Cần phải điều trị liên tục để ngăn chặn hành vi phá hoại tái diễn. Trị liệu lâu dài và có thể mất nhiều năm tư vấn chuyên nghiệp.

Kinh nghiệm cho tôi biết, những ai can đảm hoặc có ý chí mạnh, khi thức tỉnh sẽ dứt bỏ cái nghiện ngay tức thời. Những ai thiếu dũng cảm hoặc tâm lý yếu đuối phải cần sự trợ giúp chuyên môn. Đừng mặc cảm, xấu hổ, trốn giấu, hãy nói cho mọi người biết, “tôi là con nghiện…” Đó là phút đầu tiên con nghiện tìm cách rút lui ra khỏi người nghiện.

4. Nghiện và rối loạn nhân cách.

Theo một bài báo gần đây được xuất bản bởi tạp chí trực tuyến The Fix, vấn đề cờ bạc có thể khó điều trị hơn đối với những người mắc chứng rối loạn nhân cách.

Rối loạn nhân cách được coi là một bệnh tâm thần, có những hành vi, kiểu suy nghĩ và trải nghiệm nội tâm không lành mạnh, không thích nghi trong nhiều lĩnh vực đời sống và thường không được văn hóa chấp nhận.

Những mô hình này có xu hướng phát triển sớm và thường không thay đổi hoặc không linh hoạt, mang lại nhiều đau khổ .

Bài báo Fix mô tả một nghiên cứu được thực hiện bởi Meredith Brown của Đại học Monash ở Úc, khám phá mối quan hệ giữa chứng nghiện cờ bạc và chứng rối loạn nhân cách.

Nghiên cứu cho thấy những người nghiện cờ bạc cũng có xu hướng bộc lộ những đặc điểm của rối loạn nhân cách chống đối xã hội, thể hiện nhiều kịch tính và rất tự ái.

Trong số những rối loạn nhân cách này, nghiên cứu cho thấy ‘rối loạn nhân cách cận biên’ (borderline personality disorder) (BPD) dường như góp phần nhiều nhất vào chứng nghiện cờ bạc.

BPD là loại rối loạn nhân cách phổ biến nhất. Nó được đặc trưng bởi các mối quan hệ không ổn định, cảm xúc thất thường, tự làm hại bản thân, bốc đồng, hành vi hung hăng khó đoán, hành vi tình dục thái quá, sợ hãi khi ở một mình và dễ nổi giận. Tuy nhiên, chính sự bốc đồng đóng một vai trò lớn đối với những người nghiện cờ bạc.

Ba rối loạn nhân cách khác được mô tả trong nghiên cứu và có thể góp phần gây nghiện cờ bạc bao gồm:

1- Rối loạn nhân cách cá tính. (Histrionic personality disorder.) (HPD)

Người thể hiện những đặc điểm của chứng rối loạn nhân cách này có thể quá kịch tính, thích được chú ý, dễ tức giận, quyến rũ, cực kỳ phụ thuộc vào người khác, vô ích, nông cạn, thích thao túng và thể hiện những cảm xúc mãnh liệt nhưng sai lầm.

2- Rối loạn nhân cách tự kỷ. (Narcissistic personality disorder) (NPD)

Người mắc NPD có thể có suy nghĩ vĩ đại, khao khát sự ngưỡng mộ và chú ý của người khác, cực kỳ coi mình là trung tâm, theo một cách nào đó cảm thấy đặc quyền và đặc biệt, mong đợi sự ưu ái từ người khác và sở hữu những cảm xúc thất thường.

3- Rối loạn nhân cách chống xã hội. (Antisocial personality disorder) (APD)

Người mắc APD có xu hướng thể hiện sự hung hăng với người và động vật, phá hoại tài sản, lừa dối, hoặc ăn cắp và vi phạm nghiêm trọng các quy tắc. Họ có xu hướng thiếu đồng cảm và có xu hướng nhẫn tâm, yếm thế và khinh thường cảm xúc, quyền lợi và nỗi đau khổ của người khác. Họ có thể tự cao, và cố chấp quá mức. Họ có xu hướng hào nhoáng và hời hợt nhưng lại sở hữu một sức hút lôi cuốn.

Trong thực tế, nghiện là một chứng thích thú do hóa chất khen thưởng tiết ra trong não bộ vì suy nghĩ hoặc hành động một điều gì yêu chuộng. Khi lập lại nhiều lần, đòi hỏi ‘niềm vui này’ gia tăng, tăng mãi cho đến khi không thể không thỏa mãn. Người đó bước vào trạng thái nghiện. Tất cả những thứ gì có khả năng kích thích hóa chất dopamine xuất hiện gây say mê đều là đối tượng của nghiện, bao gồm, cờ bạc, hút sách, rượu chè, đàn bà, tình yêu, tiền tài, danh vọng, … Chắc bạn chưa nghe ‘nghiện đi tu’, ‘nghiện đọc sách’, ‘nghiện nói’, nghiện vân vân, nhưng có. 

Nhưng điểm quan trọng nhất, khó khăn nhất, là chúng ta phải làm gì khi một người thân - vợ chồng con cháu - trở thành con nghiện cờ bạc?

Từ lúc tôi biết ông, ông ta là người cao lớn, đẹp trai, khôn ngoan. Rồi từ khi nghiện cờ bạc, dường như càng ngày ông càng lùn xuống. Càng thua ông càng lún hơn. Cho đến một hôm, khu chợ của ông bốc cháy trong đêm khuya. Sau cuộc điều tra, hãng bảo hiểm báo cáo, chính ông đã đốt chợ để lấy tiền bồi thường. Như thế, ông đi tù. Người Việt nói, “Cờ bạc là bác thằng bần.” Đúng ra, cờ bạc là cha của nó.

 

Ghi:

(*) Chương trình Nghiên cứu Cờ bạc của UCLA (UGSP) là một tổ chức phi lợi nhuận thuộc Khoa Tâm thần học và Khoa học Hành vi Sinh học tại Đại học California, Los Angeles. Nhiệm vụ là giảm thiểu tác hại cá nhân, gia đình và xã hội do vấn nạn cờ bạc gây ra. Từ năm 2005, đã tiến hành nghiên cứu, cung cấp các dịch vụ phòng ngừa và điều trị hiệu quả về chi phí, đồng thời mang đến các cơ hội giáo dục và đào tạo cho các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và cộng đồng nói chung.

 

Ngu Yên