Đứng trên ban công bên trong tàn tích của một nhà hát ở thành phố Mariupol, Ukraine, nơi Nga đã đánh bom giết chết hàng trăm mạng thường dân vô tội, Wang Fang, nữ ca sỹ opera người Trung Quốc, hát một đoạn trong ca khúc yêu nước thời Xô Viết (Kachiusa). Khi đoạn clip về màn trình diễn của nữ ca sỹ 38 tuổi được lan truyền trên mạng trong tháng này, nó đã làm dấy lên làn sóng phẫn nộ. Không giống như chính phủ, nhiều người dân Trung Quốc ủng hộ Ukraine trong cuộc chiến Nga-Ukraine.
Chắc chắn là có không ít dân Trung Quốc ủng hộ Nga. Tin tức mới về tình hữu nghị Trung-Nga – cuộc gặp ở Vladivostok giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và phó thủ tướng Trung Quốc Zhang Guoqing – đã được tung hô nồng nhiệt trên mạng xã hội bị kiểm duyệt gắt gao của Trung Quốc. Putin nói rằng quan hệ giữa hai nước đã ‘khắng khít’ ở mức “chưa từng có” trong lịch sử. Zhang thì cho biết hợp tác chính trị Trung-Nga đang “sâu sắc hơn.”
Trong một thời gian ngắn trước khi bộ máy kiểm duyệt bắt đầu sàng lọc các dữ liệu về Wang Fang trên Weibo, một trang mạng xã hội giống như Twitter, một số người dùng đã nhanh chóng chỉ trích sự lựa chọn địa điểm của nữ ca sỹ này để trình diễn bài “Katyusha” (Kachiusa). Bài Kachiusa nổi tiếng được sử dụng để truyền cảm hứng cho quân đội Liên Xô trong cuộc chiến với quân Đức trong Thế Chiến II. Nội dung của bài hát là để truyền tải tình yêu của cô gái dành cho người yêu đang ở tiền tuyến. Qua những lời lẽ của Nga, cuộc chiến với Ukraine là một chiến dịch chống Đức Quốc Xã khác. Truyền thông nhà nước Trung Quốc lặp lại những lời này.
Trong số những người chỉ trích bà Wang có một người là giáo sư đã về hưu, đang sống ở Tân Cương. Ông nói với 137,000 người theo dõi mình rằng bà Vương sẽ “bị đóng đinh vào cột mốc ô nhục của lịch sử.” Một người dùng weibo khác, với gần 1 triệu người theo dõi, chỉ trích nữ ca sỹ là “não úng nước.” Những lời lẽ chỉ trích tấn công tương tự cũng nhắm vào Wang sau khi bà biện minh cho chuyến thăm Mariupol của mình tại một cuộc họp báo ở Moscow cùng với chồng bà, Chu Tiểu Bình. Ông Chu là cố vấn cho Quốc Hội Trung Quốc và là một blogger nổi tiếng theo chủ nghĩa dân tộc. Ông được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khen ngợi vào năm 2014 vì đã truyền bá “năng lượng tích cực.”
Phía Ukraine cũng phản ứng đầy giận dữ. Trên Facebook, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao nước này gọi màn trình diễn của ca sỹ Vương là “một thí dụ về sự tha hóa đạo đức hết thuốc chữa.” Ông cho biết chuyến thăm Mariupol của ca sỹ Vương cùng với những người khác từ Trung Quốc, là “bất hợp pháp” và tất cả những người này sẽ bị cấm vào Ukraine. Ông cũng cho biết mong đợi phía Trung Quốc có lời giải thích hợp lý về chuyến đi của nhóm người này. Ngược lại, Denis Pushilin, lãnh đạo Donetsk, khu vực trong đó có Mariupol, đã gặp gỡ các du khách và khen lấy khen để giọng hát của Wang là thật “cảm động.”
Bộ Ngoại Giao Trung Quốc hiện vẫn đang giữ im lặng về vụ việc. Trung Quốc vốn đã tìm cách công khai thể hiện rằng mình là bên quan sát trung lập về cuộc chiến Nga-Ukraine, và muốn tranh công trong việc giúp chấm dứt tình trạng thù địch. Trung Quốc thậm chí còn đang lân la nói chuyện với Vatican, nơi họ không có quan hệ ngoại giao, về cách giải quyết xung đột. Giáo hoàng đã cử một đặc phái viên cấp cao chính thức tới thăm Bắc Kinh để thảo luận về chủ đề này.
Trong một bài đăng trên weibo, Hu Xijin, một bình luận gia nổi tiếng ủng hộ chính phủ, nói với gần 25 triệu người theo dõi của mình rằng hành vi của bà Wang có nguy cơ tạo ra “cảm giác về sự dính líu” của người dân Trung Quốc tới xung đột Nga-Ukraine. Điều này “không phù hợp với thực tế và không phải điều Trung Quốc cần.” Ông Hu, cựu tổng biên tập của Global Times, cho biết cuộc chiến ở Ukraine “không phải là cuộc chiến của Trung Quốc.” Như thường lệ, cơ quan kiểm duyệt đã nhanh chóng xóa đoạn clip trình diễn của ca sỹ Vương và các bài báo về nó, trong đó có cả bài đăng của Hu. Có thể thấy rõ là họ muốn dập tắt hoàn toàn những tranh luận xoay quanh vấn đề này.