Tản mạn văn học
Hằng Nga trong một bức tranh cổ đời Minh.
Tôi mới được người bạn gửi cho một câu hát, gợi nhớ đến một bài ca từ lâu đã trốn vào quên lãng: “Ta yêu cô Hằng đêm xưa xuống trần…”
Than ôi! Lâu rồi sao không còn thấy ai hát bài "Chú Cuội" của Phạm Duy nữa?
Trăng soi sáng ngời
Treo trên biển trời
Tình ơi
Một đàn con trai
Rủ đàn con gái
Ra ngồi nhìn trăng
Ra nghe chú cuội
Ngồi gốc cây đa
Cuội ơi
Để trâu ăn lúa
Nhìn mây theo gió
Miệng ca bồi hồi
Ta yêu cô Hằng
Đêm xưa xuống trần
Nàng ơi
Nàng về dương gian
Tìm người nuôi nấng...
Tuổi thơ Việt Nam thật đẹp sao!
Ôi, những ngày thuở thanh bình cùng nhau tung tăng rước đèn rằm tháng tám:
Ánh trăng trắng ngà
Có cây đa to
Có thằng Cuội già
Ôm một mối mơ
Cuội ơi ta nói cho Cuội nghe
Ở trên cung mãi làm chi
Có con dế mèn
Suốt đêm canh thâu
Hát xẩm không tiền
Nên nghèo xác xơ...
Có còn ai hát xẩm, còn ai nghe hát xẩm?
Chạnh lòng tôi nhớ đến bài thơ của Lý Bạch tôi dịch đã lâu năm. Vì dịch sang thể hát nói nên cũng có viết thêm mấy vần lục bát làm Mưỡu cho đủ lệ bộ:
BẢ TỬU VẤN NGUYỆT
MƯỢN RƯỢU ĐÙA HẰNG NGA
MƯỠU
Hằng Nga nay mấy xuân xanh?
Nghi dung diễm lệ long lanh góc trời.
Nay ta gặp buổi thảnh thơi,
Dở bầu rượu ngỏ đôi lời cùng em.
HÁT
Ngừng chén hỏi trời xanh đôi ba điều thắc mắc,
Rằng mảnh gương vằng vặc đã bao năm?
Sao bắc thang vói mãi vẫn xa xăm?
Sao khắng khít, đón đầu đi đâu theo đến đấy?
Cô tập quỳnh lâu quang cung khuyết
孤 熠 瓊 樓 光 宫 闕
Không hồi phương chẩm vọng thuyền quyên (*)
空 回 芳 枕 望 嬋 娟
Thắp lung linh trên sóng giữa trời đêm,
Vừa hừng sáng vội len sau mây biếc,
Hằng Nga ạ, ta thương em đơn chiếc,
Quanh thỏ già giã thuốc có gì vui.
Ai nghìn xưa đã thấy dáng em soi ?
Ta ước thấy mắt môi thời son sắc !
Bao kẻ mãi theo em say sưa ngắm.
Ta nâng ly cao hứng hát vang vang,
Xin em soi mãi chén vàng
(*) Hai câu chữ Hán do người dịch viết thêm cho đầy khổ thơ hát nói. Tạm dịch: Ả Hằng một mình sáng soi trên cung khuyết lầu ngọc/ Ta luống công trăn gối trở mình ngắm vọng giai nhân.
Cụ Lý Bạch giá có ngắm trăng, có nhẩy xuống sông vớt vầng trăng đang chìm dưới nước, rồi viết thêm dăm ngàn câu thơ vấn nguyệt nữa, cũng không thể làm trẻ thơ Trung Hoa hạnh phúc bằng trẻ con Việt Nam khi chúng có các bài ca dao chị Hằng, chú Cuội đáng yêu, đáng mến, đẹp đẽ đến là vậy. Đọc thơ Cụ thì những lúc độc ẩm quả là hứng thú, tiêu tan hết cả mối vạn cổ sầu. Nhưng những bài đồng dao của tuổi thơ Việt Nam thì hạnh phúc theo mình đến cả một đời. Chẳng thế mà dù người Trung Hoa có kinh điển đến đâu, có bỏ công đến nghìn năm, luống cũng chẳng xóa được cái hồn mộc mạc của người dân quê Việt tộc? Thì cứ thử so sánh cách nhìn của mấy dòng thơ khác nhau. Cũng ngần ấy chuyện, nhưng ta nhìn theo cái duyên dáng của riêng ta.
Nguyên Tác:
把 酒 問 月, 李 白
Bả Tửu Vấn Nguyệt, Lý Bạch
青 天 有 月 來 幾 時，
Thanh thiên hữu nguyệt lai kỷ thì,
Trời Xanh có ả Hằng đến nay là tự bao giờ?
我 今 停 杯 一 問 之
Ngã kim đình bôi nhất vấn chi!
Ta nay ngừng chén hỏi một câu cho rõ sự tình:
人 攀 明 月 不 可 得
Nhân phan minh nguyệt bất khả đắc,
Hà cớ gì tay vói mãi vẫn không tới ?
月 行 卻 與 人 相 隨
Nguyệt hành khước dữ nhân tương tuỳ.
Mà chân bước đến đâu cũng lại thấy quấn bên mình?
皎 如 飛 鏡 臨 丹 闕，
Kiểu như phi kính lâm đan khuyết,
Sáng như mảnh gương từ cửa son soi xuống
綠 煙 滅 盡 清 輝 發
Lục yên diệt tận thanh huy phát
Lúc khói biếc tan đi lại càng thêm lóng lánh
但 見 宵 從 海 上 來
Đãn kiến tiêu tòng hải thượng lai,
Cứ đợi đến đêm lại thấy từ biển đến thăm
寧 知 曉 向 雲 間 沒
Ninh tri hiểu hướng vân gian một.
Khi trời vừa sáng lại trốn mất trong mây
白 兔 搗 藥 秋 復 春，
Bạch thố đảo dược thu phục xuân,
Gã thỏ trắng thì cứ giã thuốc hết thu lại sang xuân
嫦 娥 孤 棲 與 誰 鄰。
Thường nga cô thê dữ thuỳ lân.
Mà nàng Hằng Nga mãi chơi đùa một mình biết bầu bạn cùng ai
今 人 不 見 古 時 月
Kim nhân bất kiến cổ thì nguyệt,
Người đời nay thì chẳng ai biết mặt mũi vầng trăng cổ độ
今 月 曾 經 照 古 人。
Kim nguyệt tằng kinh chiếu cổ nhân.
Mà chính vầng trăng hôm nay thì đã từng chiếu lên người đời xưa
古 人 今 人 若 流 水，
Cổ nhân kim nhân nhược lưu thuỷ,
Người đời xưa, đời nay cứ mãi như dòng nước chảy
共 看 明 月 皆 如 此。
Cộng khan minh nguyệt giai như thử.
Cùng theo nhau mà ngắm vầng trăng xinh đẹp ấy
唯 願 當 歌 對 酒 時，
Duy nguyện đương ca đối tửu thì,
Ta chỉ ước ao mỗi một điều là khi ta rót rượu cao hứng hát
月 光 常 照 金 樽 裡
Nguyệt quang thường chiếu kim tôn lý
Ánh trăng sẽ mãi soi chiếu vào chén vàng
– Tô Thẩm Huy
Gửi ý kiến của bạn
