WASHINGTON – Chính quyền Biden đang ngày càng lo lắng về các tuyên bố và hành động của Trung Quốc liên quan đến vấn đề Đài Loan. Một số viên chức lo ngại rằng Trung Quốc có thể sẽ “ra tay” với hòn đảo mà họ tuyên bố nằm trong lãnh thổ của họ trong vòng một năm rưỡi tới, theo NYTimes đưa tin ngày Thứ Hai, 25 tháng 7 năm 2022.
Các viên chức Hoa Kỳ cho biết những quan ngại càng trở nên trầm trọng hơn trong những ngày gần đây, khi chính quyền âm thầm cố gắng can gián Chủ Tịch Hạ Viện Nancy Pelosi không thực hiện chuyến thăm Đài Loan vào tháng tới. Bà Pelosi, dân cử Dân Chủ của California, sẽ là diễn giả đầu tiên đến thăm Đài Loan kể từ năm 1997. Trong khi đó, chính phủ Trung Quốc đã nhiều lần lên án các kế hoạch của bà và đe dọa sẽ trả đũa.
Các viên chức Trung Quốc đã khẳng định mạnh mẽ rằng không một phần nào của eo biển Đài Loan được coi là vùng biển quốc tế, đi ngược lại với quan điểm của Hoa Kỳ và các quốc gia khác. Vào tháng 6, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc cho biết: “Trung Quốc có chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với eo biển Đài Loan.”
Các viên chức Trung Quốc cũng cảnh báo rằng Hoa Kỳ đang chơi lại các chiêu bài từ cuộc xâm lược Ukraine của Nga, nhằm điều chỉnh việc bán vũ khí cho Đài Loan để biến hòn đảo thành “con nhím” – đầy đủ vũ khí và hệ thống phòng thủ hiệu quả để có thể đối mặt với một cuộc tấn công.
Nhiều chuyên gia trong và ngoài chính phủ Hoa Kỳ đang nghiên cứu đâu có thể là thời điểm tối ưu để Trung Quốc thực hiện các hành động táo bạo hơn nhằm làm suy yếu mối quan hệ giữa Đài Loan và Hoa Kỳ.
Một câu hỏi trọng tâm là các viên chức hàng đầu của Trung Quốc nghĩ gì về sức mạnh quân đội đang phát triển của Trung Quốc so với Đài Loan, Hoa Kỳ và các đồng minh trong khu vực của Hoa Kỳ bao gồm Nhật Bản và Hàn Quốc.
Tướng Mark A. Milley, Chủ Tịch Hội Đồng Tham Mưu Trưởng Liên Quân, cho biết hành vi của quân đội Trung Quốc ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương “hung hăng hơn và đáng chú ý hơn.”
Các viên chức Trung Quốc đã tố cáo một loạt các chuyến thăm của các viên chức cấp cao của Hoa Kỳ tới Đài Loan, điều Bắc Kinh coi là giống như sự can dự ngoại giao chính thức với hòn đảo. Bà Pelosi đã lên kế hoạch vào tháng 4 nhưng đã hoãn lại sau khi bị dương tính với COVID-19.
Zhao Lijian, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Trung Quốc, cho biết: “Nếu Hoa Kỳ cứ cố tình tiếp tục, thì Trung Quốc sẽ thực hiện các biện pháp kiên quyết và cứng rắn để bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ, và Hoa Kỳ sẽ chịu trách nhiệm về tất cả các hậu quả nghiêm trọng.”
Kế hoạch cho chuyến đi của bà Pelosi đang được tiến hành, bất chấp những phản đối và thậm chí là phẫn nộ ngày càng tăng. Bà Pelosi có thể sẽ bay đến Đài Bắc trên một máy bay quân sự của Hoa Kỳ. Một số chuyên gia phân tích cho rằng Trung Quốc có thể cử máy bay theo “hộ tống” máy bay của bà, ngăn nó hạ cánh.
Kịch bản này là một mối lo ngại chính đáng, mặc dù nó là không thể tránh khỏi và bất kỳ động thái nào như vậy sẽ bị Washington coi là một sự leo thang nghiêm trọng.
Tuần trước, bà Pelosi cho biết bà không thảo luận công khai về kế hoạch chuyến đi, nhưng “điều quan trọng là chúng tôi phải thể hiện sự ủng hộ đối với Đài Loan.”
Khi được hỏi về chuyến thăm, ông Biden cho biết “quân đội nghĩ rằng đó không phải là một ý hay vào lúc này.” Ông cũng cho biết đã lên kế hoạch nói chuyện với ông Tập trong 10 ngày tới. Lần cuối 2 vị lãnh đạo nói chuyện với nhau là qua cuộc gọi video vào tháng 3, khi đó ông Biden cảnh báo sẽ có “những hệ lụy và hậu quả” nếu Trung Quốc hỗ trợ cho Nga trong cuộc chiến Ukraine.
Và chuyến thăm của bà Pelosi, nếu thành sự thực, sẽ diễn ra trong thời điểm rất nhạy cảm, đặc biệt với Trung Quốc. Trung Quốc đang chuẩn bị cho Đại Hội Đảng lần thứ 20 vào mùa thu tới, và dự kiến sẽ tổ chức các cuộc họp kín vào tháng 8 tại khu nghỉ mát bên bờ biển Beidaihe trước hội nghị chính thức. Ông Tập gần như chắc chắn sẽ phá vỡ các thông lệ cho nhiệm kỳ thứ ba với tư cách chủ tịch nước và kéo dài nhiệm kỳ Bí Thư và Chủ Tịch Quân Ủy Trung Ương.
Cuộc họp tại tỉnh Hà Bắc là nơi giới lãnh đạo đảng đương chức và về hưu đánh giá hoạt động của chính phủ hiện tại, bàn về các vấn đề trọng đại của đất nước. Một phần lý do Bắc Kinh muốn sớm tổ chức hội đàm trực tuyến giữa ông Tập và ông Biden là nhằm thể hiện rằng giới lãnh đạo hiện nay đang kiểm soát tốt quan hệ với Hoa Kỳ theo nguyên tắc bình đẳng. Do đó, chuyến thăm của bà Pelosi tới Đài Loan sẽ tác động đến thể diện của Trung Quốc. Bắc Kinh khi đó sẽ không có lựa chọn khác ngoài biện pháp đáp trả cứng rắn, có nguy cơ leo thang căng thẳng giữa hai nước.
Các viên chức Ngũ Giác Đài và Tòa Bạch Ốc đã thảo luận về môi trường chính trị và những rủi ro tiềm ẩn của chuyến đi với văn phòng của bà Pelosi. Nhưng mọi thứ là do bà quyết định.
Shi Yinhong, giáo sư khoa quan hệ quốc tế tại Trường Renmin University of China ở Bắc Kinh, nói rằng Bắc Kinh sẽ hướng tới một phản ứng quân sự mạnh mẽ, nhưng không quá hung hăng đến mức có thể gây ra một cuộc xung đột lớn hơn. Ông nói: “Tôi không nghĩ rằng bất kỳ ai có thể dự đoán chính xác được những gì Trung Quốc sẽ làm về mặt quân sự.”
Các chuyên gia phân tích cho rằng Trung Quốc có thể làm điều gì đó ít khiêu khích hơn. Chẳng hạn, họ có thể đưa máy bay băng qua đường trung tuyến xuống giữa eo biển ngăn cách Trung Quốc và Đài Loan, như đã làm vào năm 2020 để đáp lại chuyến thăm của Alex Azar, lúc bấy giờ là Bộ Trưởng Bộ Y Tế Và Dịch Vụ Nhân Sinh Hoa Kỳ.
Nếu máy bay quân sự Trung Quốc xâm nhập sâu hơn vào vùng nhận diện phòng không của Đài Loan, bao gồm đảo chính của Đài Loan, hành động này có thể làm thay đổi nguyên trạng quan hệ giữa hai bên. Trung Quốc cũng có thể cáo buộc Hoa Kỳ đã có hành động gây hấn trước.
Các máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã vượt qua ranh giới đó và bay vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan với tần suất ngày càng tăng, kể từ năm 2020.
Hôm thứ Hai, Joanne Ou, phát ngôn viên của Bộ Ngoại Giao Đài Loan, cho biết Đài Bắc chưa nhận được bất kỳ thông tin “chắc chắn” nào về chuyến thăm của bà Pelosi.
Ở Đài Loan, nhiều người lo lắng rằng nếu chuyến đi bị hủy bỏ, điều đó sẽ khiến Bắc Kinh nghĩ rằng các chiến thuật đe dọa của họ có hiệu quả.
Ở Washington, một số nhà lập pháp Đảng Cộng Hòa đã công khai kêu gọi bà Pelosi tiếp tục chuyến đi với lập trường chống lại Trung Quốc.
Ivan Kanapathy, cộng sự cấp cao của Center for Strategic and International Studies, cho biết việc hủy chuyến đi có thể làm suy yếu nỗ lực của Washington trong việc tăng cường quan hệ của Đài Loan với các nền dân chủ khác cũng như nỗ lực nâng cao vị thế của họ trong các tổ chức và địa điểm quốc tế.
Ông nói: “Một phần lớn lý do tại sao Trung Quốc lo lắng về những gì Hoa Kỳ làm là vì chúng tôi mở ra không gian cho những quốc gia khác. Và đó chính là điều mà Trung Quốc thực sự lo lắng nhất - tính hợp pháp hơn cho chính phủ Đài Loan trong cộng đồng quốc tế.”
Các viên chức quân sự Hoa Kỳ nói rằng Trung Quốc khó có thể tiến hành một cuộc xâm lược bằng đường biển và đường không vào Đài Loan. Nếu Trung Quốc “ra tay” với Đài Loan sớm hơn dự kiến, thì họ có thể làm như vậy từng bước, có lẽ trước tiên bằng cách sử dụng lại tuyên bố gần đây về tình trạng của eo biển Đài Loan và tiến hành một hoạt động hạn chế để đánh giá phản ứng của Washington. Một giả thuyết khác là Bắc Kinh có thể cố gắng chiếm một hòn đảo bên ngoài gần với bờ biển của Trung Quốc.
Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia, cho biết Đài Loan đang học hỏi từ Ukraine. Sau nhiều năm mua các hệ thống phòng thủ đắt tiền, Đài Loan đang chú ý nhiều hơn đến việc “huy động người dân” và “chiến tranh thông tin.”