Sau một phần tư thế kỷ của người Việt hải ngoại, cứ mỗi lần đến ngày kỷ niệm 30-4, tôi vẫn bị ám ảnh bởi một mốc thời gian mà tôi coi như đánh dấu sự kết thúc tuổi ấu thơ (The End of Childhood) để bước vào tuổi trưởng thành. Cố nhiên ngụ ý của tôi không phải là trưởng thành về tuổi tác mà về tài và trí để có khả năng đọ sức với những thiên tài tuổi trẻ khác trên khắp thế giới.
Hiện không thiếu những nhân tài trẻ trung trong cộng đồng chúng ta ở khắp nơi trên thế giới và họ đang phục vụ cộng đồng người Việt rất đắc lực trong đủ mọi lãnh vực hay ngành nghề chuyên môn. Ngày 30 tháng 4 năm nay, tôi chợt có ý nghĩ lạ lùng: những người trẻ tuổi đó cũng nên làm một chuyến “vượt biên” nữa như cha chú họ đã làm một phần tư thế kỷ trước đây. Lần này là một chuyến vượt biên trong tự hào và vinh dự. Phục vụ công đồng là tốt nhưng chưa đủ, họ còn phải vuợt ra ngoài ranh giới cộng đồng kể cả ranh giới quốc gia họ đang sống, để dấn thân vào đấu trường quốc tế thi thố tài năng cho cả thế giới đều biết.
Giữa lúc suy tư như vậy tôi tình cờ gặp lại bác sĩ Phạm Hoàng Tánh ở San Jose, một người bạn trẻ mà tôi có lòng mến mộ từ lâu. Tôi gặp lại ông vào dịp cuối tháng 4 khi ông vừa đi dự một hội nghị quốc tế trở về. Và ông đã cho tôi biết một tin vui về việc chữa trị nạn mù do lông quặm từ bệnh đau mắt hột sinh ra.
Một tai họa cho những nước nghèo
Bệnh đau mắt hột là một tai họa vì nó có thể gây ra nạn mù chỉ vì lông quặm ở mi mắt. Trên thế giới có 700 triệu người đau mắt hột và 1 triệu người bị mù, phần lớn ở các nước nghèo vùng nhiệt đới, từ Phi châu cho đến Nam Mỹ và Á châu trong đó có nước Việt Nam của chúng ta. Không ai lạ gì về bệnh này, đau mắt hột giản dị là một bệnh mi mắt bị nhiễm trùng vi khuẩn khiến mi trên con mắt bị sưng lốm đốm những cái hột nhỏ li ti. Với những loại thuốc trụ sinh ngày nay, người ta chữa bệnh đau mắt hột rất dễ dàng. Vấn đề là sau khi khỏi bệnh, mi mắt bị những vết thẹo nhỏ do những cái hột để lại. Sở dĩ gọi là “quặm” vì mi mắt sau một thời gian bị cụm xuống che con mắt, do đó những cái lông mi bị mí co lại từ vết thẹo cọ vào tròng mắt, khiến nó ngứa và chảy nước mắt thường xuyên. Nguy hiểm hơn nữa nó cà mãi làm mỏng và làm rách màng bọc giác mạc, như mở cửa cho vi khuẩn hay vi trùng tự do tấn công, lâu dần đưa đến mù mắt không cách nào tránh khỏi.
Ở những nước nghèo thiếu dinh dưỡng, thiếu vệ sinh, nước sông hồ thường khi không trong lành, bệnh đau mắt hột dễ truyền nhiễm lây lan cho cả làng cả xóm. Khi bị bệnh, phương pháp cổ điển chữa trị rất thô sơ. Ở Việt Nam thời xa xưa khi chưa có thuốc trụ sinh, người ta thường dùng cách lấy bông gòn cà vào mi mắt cho những cái hột đó bể ra, như vậy càng làm thành những vết thẹo lớn và lông mi lại bị quặm nhiều và sớm hơn.
Cho đến nay ngành nhãn khoa ở các nước văn minh trên thế giới đã có kỹ thuật “đốt” những lông quặm bằng tia laser, tiếng quen dùng trong các phòng mạch nhãn khoa là “bắn laser”. Các bác sĩ nhãn khoa ở Mỹ dùng một máy gọi là Argon laser do hãng Coherent chế tạo. Máy này dùng chất hơi argon tạo thành những tia laser nhắm vào từng cái lông quặm mà đốt. Nói là đốt nhưng sự thật các xung sóng laser chỉ làm tiêu những cái lông quặm một cách rất nhẹ nhàng, không có gì đau đớn hết. Nhưng phương pháp này cũng có những điều phiền. Trước hết tia laser Argon là loại tia “cách không”, nghĩa là mũi súng laser phải để xa mục tiêu lối 10 cen-timét mới bắn được, các bác sĩ lại phải rất cẩn thân nhắm vào mục tiêu tí hon. Tình trạng này tạo ra nguy hiểm là nếu không canh chừng cho đúng cự li (khoảng cách xa gần) từng mi-li-mét, thì chẳng những bắn trượt vô hiệu mà có thể làm “đạn” bắn cả vào võng mạc ở sau đồng tử mắt. Nếu tia laser bắn lông quặm đánh cả vào võng mạc này, người có lông quặm có thể bị phỏng võng mạc và bị mù luôn. Phương pháp dùng tia argon bắn, nhắm vào mục tiêu sợi lông nhỏ xíu, còn bất tiện ở chỗ dù có bắn trúng, cũng có khi không bắn thấu đến chân sợi lông ăn sâu trong vết thẹo của mi mắt. Nếu không trừ được rễ, cái lông vẫn lại mọc lên sau một thời gian ngắn.
Diệu thủ thư sinh trổ tài
Các chuyên gia nhãn khoa ở những nước tiên tiến đã nghiên cứu vấn đề này nhưng không tìm được phương pháp cải thiện ổn thoả và thuận tiện. Bác sĩ Phạm Hoàng Tánh là người đầu tiên trên thế giới cải thiện phương pháp dùng laser trừ lông quặm cho chính xác và an toàn hơn. Ông đã sử dụng phương pháp này để chữa trị sau khi được sự đồng ý của Hội đồng Y khoa (Institution Review Board). Nhiều người ở Mỹ trong giới y khoa và bệnh nhân cả Mỹ lẫn Việt đã biết tên tuổi bác sĩ, tôi chỉ xin nhắc lại một vài điểm sơ lược. Bác sĩ Phạm Hoàng Tánh là Giáo sư Chuyên khoa Giải phẫu Thẩm Mỹ và Giải phẫu Mắt của Viện Đại học Y khoa Stanford, Giám đốc Trung tâm Y khoa Thẩm mỹ Phẫu thuật Khúc xạ, giải trừ Cận thi, Viễn thị và Loan thị bằng tia laser.
Sau một thời gian nghiên cứu dài, bác sĩ Tánh đã xác định được kích thước và những chi tiết chuyên môn đặc biệt để yêu cầu công ty Cynosure chế tạo cho ông một loại máy Apogee thu nhỏ lại và rẻ tiền hơn. Hãng chế tạo laser Cynosure đã lừng danh với loại máy Apogee rất thành công ở Hoa Kỳ và Nhật Bản.
Bác sĩ Tánh cho biết máy nhỏ dễ đem đi đến các vùng xa hẻo lánh như các khu rừng rậm ở Phi châu, sa mạc ở Ai Cập hay miền núi Việt Nam. Và rẻ tiền có lợi cho những nước nghèo muốn mua sắm máy này của hãng sản xuất.
Tôi nhìn người bác sĩ trẻ và gật gù đồng ý. Nhưng các chi tiết về phương pháp mới của ông làm tôi chú ý nhiều hơn. Trước hết dùng máy của ông, các bác sĩ nhãn khoa có thể nhìn qua kính hiển vi “trực diện” vào sợi lông quặm. Máy lại có khả năng thiết kế mức năng lượng tia laser đến độ an toàn nhất, trong khi bác sĩ Tánh lại sáng chế ra phương pháp che võng mạc cho nó khỏi bị “tên bay đạn lạc” ở khu vực quan trọng nhất cho việc thu những hình ảnh từ con ngươi đưa vào để chuyển thành những tín hiệu đưa lên não bộ.
Phương pháp thử nghiệm về sự an toàn của võng mạc do bác sĩ Tánh sáng tạo có khả năng đo điện nhãn đồ (electroretinogram) của võng mạc ngay trong khi giải phẫu bằng tia laser. Bộ máy và phương pháp do bác sĩ Tánh thiết kế có thể đem ra thử nghiệm để bảo đảm sự an toàn kỹ thuật giải phẫu bằng tia laser không những của máy Apogee mà thôi, mà còn có thể được dùng để thử tất cả các loại laser khác ở tất cả các làn sóng (wavelength).
Mặc dù được đảm bảo sự an toàn tối đa, tất cả cũng còn tùy thuộc vào bàn tay diệu nghệ của bác sĩ giải phẫu.
Nghe ông nói vậy, tôi nhìn xuống đôi bàn tay trắng như bàn tay thư sinh của ông, và bất giác tôi tủm tỉm cuời. Hồi năm 1999, tôi đã viết về cuộc phẫu thuật của ông để lấy cườm mắt cho tôi. Ông nói bác sĩ phẫu thuật phải có bàn tay nhẹ nhàng rón rén như một anh đi ăn trộm để khỏi làm kinh động đến các tế bào khác ở xung quanh. Đây là một “bí kíp” do sư phụ truyền cho ông ở Trường Y khoa. Nghe chuyện này tôi đã nhìn bàn tay ông và gọi đùa là bàn tay “Diệu thủ thư sinh”. Đây là hỗn danh của một trong 7 sư phụ của Quách Tĩnh trong chuyện chưởng “Anh Hùng Xạ Điêu” của Kim Dung. Vị “diệu thủ” này có môn công phu rất lợi hại, bàn tay thò vào túi thiên hạ lấy đồ trong khi đấu võ mà địch thủ không hay biết. Tôi cũng hơi tếu một chút nên viết: Nếu các tay diệu thủ thư sinh trên đời này mà làm bác sĩ phẫu thuật, có khi các ông “ăn trộm” cả trái tim các bà mà các bà cũng không biết.
Có lẽ cũng thấm về câu nói đùa này, nên khi thấy tôi lại nhìn vào bàn tay ông lần này, bác sĩ Phạm Hoàng Tánh cười lớn và nói:
- Bác yên chí, cháu không dám lấy trái tim của các bà các cô đâu. Lần này cháu chỉ ăn trộm mấy sợi lông mi thôi.
- Ủa, tại sao đốt lông quặm mà cũng phải trổ tài ăn trộm"
Bác sĩ Phạm Hoàng Tánh giải thích: Khi “bắn laser” vào một sợi lông quặm, nếu không có bàn tay của một anh đi ăn trộm lành nghề, người phẫu thuật có thể làm kinh động đến tế bào khác ở xung quanh. Các tế bào ở mi mắt bệnh nhân có lông quặm đều đã bị thẹo sẵn, nghĩa là chúng đã trúng thương một lần rồi. Các tế bào trong cơ thể con người đều có máy báo động, khi có “địch” từ bên ngoài đến tấn công làm chúng bị thương, lập tức chúng nhấn nút gửi tín hiệu báo động để kêu gọi “quân” đến cứu. Quân ở đây chính là những chất kháng thể nằm trong bạch huyết cầu. Khi có lời kêu cứu của một tế bào, lập tức hàng lũ bạch huyết cầu kéo đến đánh địch. Thông thường vết thương ở ngoài da bị sưng là như vậy.
Các tế bào ở mi mắt có thẹo cũng như kinh cung chi điểu, chúng đã tự tạo ra thói quen hễ cứ thấy động một chút dù chưa bị tấn công, chúng đã vội vàng gửi điện cấp báo cho vệ sĩ. Và các “vị” kháng thể này chỉ cần nghe một tiếng báo động cũng vội vàng kéo đến và mở trận đánh, dù không có kẻ thù nào chúng vẫn dàn trận đánh theo quán tính của chúng. Bởi vậy các tế bào sẵn bị thẹo từ trước cũng bị họa lây vì một cuộc chiến không có kẻ thù. Đó cũng là cơ hội để các lông quặm mới mọc ra thêm nữa, tai hại vô cùng. Ai nhổ lông mi mà không cẩn thận cũng có thể làm tế bào ở mi chết là vì vậy.
Giải thưởng quý giá nhất
Vì nghe tin bác sĩ Phạm Hoành Tánh đã nghĩ ra phương pháp cải thiện phẫu thuật đốt lông quặm bằng tia laser, Hội Y khoa và Phẫu thuật bằng Laser của Mỹ (American Society for Laser Medecine and Surgery, gọi tắt là ASLMS) đã mời ông đến trình bày phương pháp và máy móc của ông trong cuộc hội nghị hàng năm lần thứ 21 của hội ở New Orleans trong những ngày từ 18 đến 22-4-2001. Hội ASLMS có hơn 15,000 hội viên trên toàn thế giới.
Cuộc họp này quy tụ trên 1,100 người, kể cả những bác sĩ chuyên khoa từ khắp nơi trên thế giới. Sau cuộc trình bày của bác sĩ Tánh, hội đồng chấm giải đã quyết định trao giải thưởng về “Khoa học Lâm sàng xuất sắc nhất” (Best Clinical Science Award) cho ông. Cuộc hội nghị hàng năm của ASLMS đều có nhiều giải thưởng cho các ngành chuyên khoa y học sử dụng laser, nhưng chỉ có hai giải quý nhất vì được đề cao nhiều nhất. Ngoài giải thưởng về tay bác sĩ Tánh, còn giải thưởng về “Khoa học Cơ bản xuất sắc nhất” (Best Basic Science Award). Muốn biết hai giải này quan trọng như thế nào, chỉ cần nhìn gốc gác những người thụ hưởng. Giải Khoa học Cơ bản về tay Giáo sư Giuseppie R. Negri, Bệnh viện Tổng hợp Massachusetts, Viện Y Khoa Đại học Harvard, Boston, MA. Giáo sư Negri trình bày bản văn có đến 7 vị đồng tác giả, ông là người lãnh giải. Bản văn trình bày của bác sĩ Tánh tựa đề: “Giải trừ lông quặm bằng tia Laser: Liệu có an toàn không". Có 2 đồng tác giả cũng ở Đại học Stanford với ông, nhưng chỉ có ông là vai chính lãnh giải. Hai Đại học viện Harvard và Stanford ở Mỹ đã lừng danh thế giới, cố nhiên các giáo sư của hai Đại học này đều là những tay gạo cội. Có một người bác sĩ trẻ gốc Việt đứng ra ganh đua ngang ngửa với những tay cự phách như vậy cũng là điều đáng kể.
Công trình thử nghiệm của Bác sĩ Tánh đã được cộng đồng y khoa đón nhận nồng nhiệt. Bác sĩ R. Rox Anderson của Viện Đại học Y Khoa Harvard và cũng là người sáng lập ra lý thuyết giải phẫu bằng tia laser (selective photothermolysis) cho biết công cuộc thử nghiệm của bác sĩ Tánh là “một bước tiến rất quan trọng cho các công trình thử nghiệm tương lai (a very significant step for future laser research). Bác sĩ Tina S. Alster của Viện Đại học Y khoa Georgetown và cũng là thành viên của ban Quản trị Hội đã khen bác sĩ Tánh có “công trình thử nghiệm với nền tảng khoa học vững chắc nhất của Đại hội 2001” (the most scientifically sound study presented at the 2001 ASMLS meeting).
Tin này loan truyền rất nhanh và rất xa, do đó khi bác sĩ Tánh vừa đến Las Vegas ngày 27-4 để dự đại hội của Hội Y sĩ Giải phẫu Thẩm mỹ bằng tia Laser Thế giới (International Society of Cosmetic Laser Surgeons), Bác sĩ William Hanke, sáng lập viên của hội đã chúc mừng Bác sĩ Tánh và cho biết ông đã được đề cử vào ban Quản trị của hội này.
Một tài năng, một tấm lòng
Bác sĩ Phạm Hoàng Tánh tâm sự với tôi. Ông rất vui mừng đem giải thưởng này về vì ông nghĩ đã góp phần làm vinh dự cho cộng đồng người Việt hải ngoại. Làm trai phải có danh gì với núi sông, đó là lẽ thường. Nhưng đối với bác sĩ Tánh, danh vọng không quan trọng, việc tìm ra những sáng kiến mới để nhờ đó mà kiếm thêm nhiều tiền lại càng là một mục đích xa vời hơn.
Tâm tư của ông đặt nặng vào lòng nhân đạo. Là một bác sĩ nhãn khoa, ông đã thấu hiểu hơn ai hết cái khổ của những người bị mù lòa, nhất là những người ở những nước nghèo, kém mở mang, phương tiện y tế thô sơ. Máy của ông thiết kế, hãng sản xuất làm ra rẻ tiền nên dễ phổ cập đến những nước như vậy. Ngoài ra ông cũng sẵn sàng truyền lại phương pháp sử dụng máy cho các vị bác sĩ ở những nước đó.
Bác sĩ Tánh cho biết điều vui nhất của ông là đã tạo được một nhịp cầu giữa hai thế giới, thế giới của những bác sĩ phục vụ những người giầu nhất và thế giới của những bác sĩ phục vụ những người nghèo nhất.
Trên thế giới có nhiều người mù, một phần không nhỏ do bệnh đau mắt hột và hậu chứng lông quặm gây ra. Một người mù ít nhất cũng phải có hai người làm để nuôi. Như vậy một người mù là mất đi 3 người có khả năng đóng góp vào nền kinh tế. Thế giới có 700 triệu người đau mắt hột, nếu không chữa được nạn mù do lông quặm gây ra, số người không góp phần được vào sự phát triển chung của nhân loại quả thật hơi nhiều.
Bác sĩ Tánh nghĩ cứu được một người mù là giải phóng được 3 người, nền kinh tế thế giới sẽ thay đổi. Tôi chưa thấy một người trẻ nào có cái nhìn bao quát và sâu sắc như vậy. Vấn đề không chỉ một cộng đồng và cũng không chỉ một quốc gia, vấn đề là của toàn thế giới. Tôi nhìn ông thầm nghĩ, một tài năng hiếm có, một tấm lòng cởi mở và và một trí tuệ siêu việt. Đó cũng là lý do làm tôi cao hứng viết bài này.
San Jose, tháng 5 năm 2001.
Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh
Gửi ý kiến của bạn
