Tại các chợ lẻ ở Sài Gòn, như chợ Bà Điểm (huyện Hóc Môn), Phạm Văn Hai (Q.Tân Bình), Bà Chiểu (Q.Bình Thạnh), Tân Định (Q.1), An Đông (Q.5)…, cá khô đủ loại được bày bán la liệt, không bao bì, nhãn mác và rất khó để biết các loại khô này đã được tẩm ướp những chất gì. Cũng tại chợ, thấy khô cá cùng những loại khô thủy hải sản khác không được che đậy nhưng cũng chẳng thấy con ruồi nào bén mảng thì không rõ nơi sản xuất đã dùng các chất gì để bảo quản, theo báo Phụ Nữ TP.
Lâu nay, khô các loại bán tại các chợ của TP Sài Gòn được nhập từ các tỉnh miền Tây và Campuchia, Thái Lan. Như một tiểu thương tại chợ An Đông cho biết, thủy hải sản khô của sạp nếu lấy từ tỉnh Cà Mau thì từ nhiều vựa nên không thể biết nguồn gốc cụ thể; còn nhập ‘hàng ngoại’ về thì cũng đều là hàng xá, không nhãn mác và thông tin về sản phẩm, thương lái cũng không cho hóa đơn.
Báo Phụ Nữ TP cho biết cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) mới đưa ra cảnh báo, để tăng lợi nhuận và bảo quản khô được lâu, một số cơ sở chế biến thường sử dụng phụ gia, chất bảo quản không có trong danh mục được phép, hoặc dùng vượt quá giới hạn cho phép.
Đầu năm 2019, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Cà Mau kiểm tra 700 mẫu thực phẩm thủy sản tại các cơ sở, phát hiện nhiều mẫu khô cá mối, cá thòi lòi, cá chỉ vàng chứa natri borat (hàn the), khô cá rúng và đầu cá rúng dương tính với chất trichlorphon.
Báo Phụ Nữ TP dẫn lời chủ nhiệm một hợp tác xã thủy sản tại huyện Củ Chi, cho biết, khô là mặt hàng dễ bị tẩm ướp hóa chất nhất, vì rất khó bảo quản. Chẳng hạn, với tôm khô, không chỉ tẩm ướp gia vị mà còn phải tẩm thêm phẩm màu để tôm có màu đẹp mắt, và muốn để được lâu thì phải tẩm thêm chất bảo quản.
Việc bảo quản cá khô còn khó hơn do hàm lượng nước, đạm, chất béo thường cao, có nhiều men phân hủy. Để đối phó tình trạng phân hủy, các nhà sản xuất thường dùng 2 chất diệt khuẩn rất mạnh nhưng độc hại là clorin và clorin dioxit để bảo quản cá.
“Và để tăng độ ngọt, độ bóng của khô, người ta phun rửa bằng sorbitol. Chất bảo quản này được phép sử dụng và có quy định về nồng độ. Tuy nhiên, cơ sở sản xuất có bảo đảm nồng độ trong mức cho phép hay không, lại là chuyện khác”, ông chủ nhiệm nhún vai nói.
Báo Phụ Nữ TP cho biết, để giảm giá thành, tăng lợi nhuận, thay vì sử dụng chất bảo quản được phép, một số cơ sở dùng các chất bị cấm như hàn the để kéo dài thời gian bảo quản, hay trichlorphon, fenbendazole để đuổi ruồi, muỗi. Những hóa chất này khi vào cơ thể người, sẽ gây tác hại âm ỉ, lâu dài trong 5-10 năm sau.
Điều đáng lo ngại là, khi các sản phẩm khô ra đến chợ lẻ, rất khó kiểm soát được vấn đề an toàn thực phẩm. Sự phân công quản lý càng khiến vấn đề này bế tắc. Chẳng hạn, tại TP. Sài Gòn, quản lý thị trường chỉ kiểm soát được nguồn gốc sản phẩm, hóa đơn chứng từ, không có chức năng kiểm tra chất lượng sản phẩm; trong khi các đơn vị có chức năng kiểm tra an toàn, chất lượng thực phẩm thì mỗi năm chỉ kiểm tra 1-2 lần ở các chợ sỉ, chợ đầu mối.