Trang Đất Việt: Tỉnh Thừa Thiên-Huế

TỈNH THỪA THIÊN - HUẾ

Thừa Thiên-Huế có diện tích 5.050 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.143.500 người, mật độ 219 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Tà Ôi, Cà Tu, Vân Kiều, Hoa... Gồm có: Thành phố Huế, thị xã Hương Thuỷ và 7 huyện: Phong Điền, Quảng Điền, Hương Trà, Phú Vang, Phú Lộc, A Lưới, Nam Đông. Tỉnh lỵ ở thành phố Huế. Tỉnh Thừa Thiên-Huế bắc giáp Quảng Trị, phía tây giáp nước Lào, tây nam giáp Quảng Nam, nam giáp Đà Nẵng, đông giáp biển Đông. Nhiệt độ trung bình 25 độ C. Tỉnh Thừa Thiên-Huế có tọa độ ở 16 độ - 16,8 độ Bắc và 107,8 độ - 108,2 độ Đông.

Các sông chính của Thừa Thiên-Huế là: Sông Hương, sông Bồ, sông Ô Lâu. Huế có bờ biển dài 120 km, với cảng Thuận An sầm uất.

Lịch sử thành phố Huế: Năm 116 (TCN), vùng đất Thừa Thiên Huế thuộc Nhật Nam. Vào thế kỷ 13, vua Chế Mân (Chiêm Thành) dâng hai châu Ô, Rí ( Lý) để làm sính lễ, cưới Công chúa Trần Huyền Trân (con Trần Nhân Tông, em gái Anh Tông). Năm sau, vua Trần đổi hai châu này thành châu Thuận, châu Hóa và đặt quan cai trị. Đất này được vua Quang Trung chọn làm kinh đô triều đại Tây Sơn (1788-1801), vua Gia Long chọn làm kinh đô triều Nguyễn (1802-1945). Huế có hàng trăm di tích lịch sử: Cung điện, thế miếu... Huế được công nhận là di sản văn hoá thế giới ngày 11-12-1993.

Nhã nhạc Huế được UNESCO xếp vào danh mục Di sản văn hóa của nhân loại. Âm nhạc cung đình ở Việt Nam có nguồn gốc từ nhà Lý, được phát triển qua các triều đại: Nhà Trần, nhà Hồ, nhà Lê, nhà Tây Sơn và phát triển huy hoàng vào thời nhà Nguyễn. Nhạc Huế có sự kết hợp hài hoà giữa văn hóa của cung đình và dân gian, những điệu hò dân gian biến cải riêng rẽ cho nhạc cung đình, rồi nhạc cung đình được phổ biến rộng rãi trong nhân gian (xem Âm nhạc Việt Nam).

Thừa Thiên-Huế, kinh tế phát triển nhịp nhàng.

Giao thông: Đường hàng không có sân bay Phú Bài, đường thủy có cảng Thuận An và cảng Chân Mây, đường bộ có quốc lộ 1 A, đi bắc nam thuận tiện.

Giáo dục: Thừa Thiên Huế là đất thần kinh ở miền Trung, nên có nhiều Trường đại học danh tiếng: Học viện Âm nhạc Huế, Trường Đại học dân lập Phú Xuân...Các Đại học tư thục, Cao đẳng và Trường trung học phổ thông khắp nơi.

Rừng quốc gia Bạch Mã diện tích 22.030 km2, cây cỏ sởn sơ, cảnh thơ mộng. Huế có những làng vườn hoa quả sum sê, những nhà có vườn rộng, trồng rau và cây ăn quả: hồng Lạng Sơn, chôm chôm Nam Bộ, trái vải Hải Dương, Huế còn trồng các thứ hoa rực rỡ, cây cảnh cắt tỉa tỉ mỉ, xinh xắn.

Thừa Thiên-Huế có nhiều ngôi chùa nổi tiếng:

Chùa Thiên Mụ xây cất năm 1601, trên đồi Hà Khê, bên tả ngạn sông Hương, tương truyền vào đời nhà Đường (Tàu), họ tìm ở nước Nam, nơi nào có vượng khí thì cắt yểm. Đoan Vương Nguyễn Hoàng, được dân chúng cho biết vào một đêm trăng sáng vằng vặc, có bà tiên áo đỏ, mặt mày thanh tú trẻ trung, nhưng tóc bạc phơ, bà nói rền vang cả núi: “Đời sau nếu người Nam, muốn lập nghiệp đế vững vàng, thì thỉnh cầu linh khí trở lại, phải lập chùa nơi này, sẽ không có gì phải lo”. Chúa Nguyễn nghĩ là điềm trời, nên cho xây chùa và đặt tên chùa Thiên Mụ, trước chùa có một tháp 7 tầng, cao 21,2m. Chùa có Đại hồng chung cao 2,5m, đường kính 1,4m, nặng 3.285 kg, đấy là những thành tựu về nghệ thuật đúc đồng của Việt Nam vào thế kỷ 18.

Các chùa nổi tiếng khác: Chùa Từ Đàm ở khu vực tràng an, xây vào thế kỷ 17, trên các bờ mái và nóc chùa, có hình rồng uốn cong mềm mại. Chùa Thuyền Tôn được xây cất trên núi Thiên Thai, bên triền núi phía đông nam chùa có tháp tổ Liễu Quán, sau lưng chùa có tháp Đệ nhị tăng thống Thích Giác Nhiên, 2 ngôi tháp này là một trong những ngôi tháp đẹp ở Huế. Chùa Thánh Duyên xây vào thế kỷ 17, trên núi Tuý Vân huyện Phú Lộc, trong chùa thờ phật Di Lặc, Quan Thế Âm và 18 vị La hán.

Viện bảo tàng cổ vật Huế, lưu trữ, trưng bày các bộ sưu tập: Đồ đồng, đồ sứ, đồ sành, đồ đá, đồ pháp lam, áo mão và đồ ngự dụng của vua chúa Việt Nam từ thời xưa.

Kinh thành Huế được xây dựng vào năm 1805 (đời Gia Long) và hoàn thành 1832 (đời Minh Mệnh), trên khoảng diện tích 5,2 km2, bên bờ bắc của sông Hương. Kinh thành Huế kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Đông phương và Tây phương, gồm có 3 vòng thành: Phòng Thành là thành ngoài cùng, có chu vi 9.950m, thành dày 21m và có 24 pháo đài. Hoàng Thành là vòng thành thứ 2, có tên là Đại nội, chu vi 2.450m, có 4 cửa là: Hoà Bình (Bắc), Hiển Nhơn (Đông), Chương Đức (Tây) và Ngọ Môn là cửa chánh của Hoàng Thành. Cấm Tử Thành là vòng thành trong cùng, chu vi 1.225m, nơi đây gia đình vua ở, và là nơi làm việc của vua, xung quanh thành có hào sâu bao bọc. Điện Thái Hoà xây năm 1805, nơi chính điện đặt cung vàng của vua. Điện Thái Hoà là nơi quan trọng nhất ở kinh thành, vì tại đây thường tổ chức các buổi lễ đại triều.

Ngọ Môn: Là cửa chính của kinh đô Huế, trông tráng lệ, dài 58m, rộng 27,5m, cao 17m, gồm có 3 tầng. Ngọ môn có 5 cửa, cửa chính giữa chỉ dành cho vua đi, cao 4,2m, rộng 3,7m. Hai cửa kế bên là tả hữu giáp môn, dành cho các quan đi. Hai cửa hai bên ngoài cùng là tả, hữu dịch môn, dành cho lính hầu và đoàn tuỳ tùng. Trên vòm cổng là lầu Ngũ Phụng, nơi nhà vua ngự trong các dịp lễ. Nơi đây còn dùng để cử hành lễ xướng danh các sĩ tử, trúng tuyển trong các kỳ thi Hội hay thi Đình.

Thế Miếu là nơi thờ các vua chúa triều Nguyễn. Hoàng thành có 5 ngôi miếu: Triệu Miếu thờ Nguyễn Kim. Thái Miếu thờ 9 Chúa Nguyễn. Hưng Miếu thờ song thân vua Gia Long. Thế Miếu thờ các vua nhà Nguyễn, và Điện Phụng Tiên cũng thờ các vua nhà Nguyễn, nhưng dành cho các bà ở nội cung làm lễ, vì các bà không được phép vào trong Thế Miếu.

Lăng tẩm là nơi chôn cất các vua sau khi băng hà, Huế có tất cả 8 lăng, được xây cất rất công phu. Nơi đây chia làm hai khu: Khu thờ phượng, tưởng niệm gọi là “Tẩm”. Khu phần mộ gọi là “Lăng”. Thiên Thọ lăng, là lăng của vua Gia Long, Hiếu Lăng là lăng của vua Minh Mệnh, Khiêm lăng là lăng của vua Tự Đức, Ứng lăng là lăng của vua Khải Định...

Cửu (9) đỉnh đúc bằng đồng, mỗi đỉnh mang một tên: Cao, Nhân, Chương, Anh, Nghị, Thuần, Tuyên, Dụ, Huyền. Đúc từ năm 1835 đến năm 1837, mỗi đỉnh nặng từ 2.000 kg đến 2.600 kg, mỗi đỉnh tượng trưng cho một nhà vua, với 17 họa tiết thanh thoát như chim muông, hoa lá... Cửu đỉnh nói lên kỹ thuật đúc đồng của Việt Nam vào thế kỷ 19 thật khéo léo và xuất sắc.

Đàn Nam Giao, ở phía hữu của núi Ngự, xây vào thời vua Gia Long. Đàn Nam Giao có 3 tầng, cao khoảng 5m, được xây bằng đá và gạch. Các vua tế Giao là tế Trời, để danh chính ngôn thuận, dòng họ mình khai sáng cơ nghiệp, thuận theo mệnh trời trị vì muôn dân, bá tánh. Lễ hội Nam Giao, bắt đầu buổi lễ là lễ xuất cung, nhà vua từ Điện Thái Hoà đi lên hướng đàn Nam Giao.

Đoàn Ngự đạo được chia làm ba phần: Tiền đạo, lính cầm cờ, nghi trượng, ba võ quan tam phẩm và một thống chế cưỡi ngựa; Trung đạo có hơn 200 lính, bốn kiệu: kiệu ngự liễn của nhà vua, kiệu chở thống chế, kiệu chở phúc tỉnh long đỉnh và kiệu để ghế ngự, ba võ quan cưỡi ngựa, các đội nhã nhạc, đại nhạc và đội múa bát dật; đoàn Hậu đạo có khoảng 150 lính và văn võ bá quan, đội múa hoa đăng, kiệu đặt tượng đồng nhân. Tại Lễ Tế Giao, các nghi thức Lễ của nhà Nguyễn: Vua làm Lễ rửa tay ở nhà đại Thứ, Vua lên đàn Trung làm lễ Thượng hương và nghinh thần. Nghi thức tế tại đàn Thượng: Vua cử lễ dâng lụa và ngọc, lễ dâng cỗ mâm thịt tế (dâng cỗ am sinh, hay tấn trở), lễ dâng rượu lần đầu “sơ hiến”, tuyên đọc chúc văn, lễ dâng rượu lần cuối “chung hiến”. Kết thúc là lễ đốt chúc văn và Vua đăng đàn.

Phong cảnh đất đai Huế gắn liền với Sông Hương, núi Ngự. Gọi là sông Hương, vì từ ngàn xưa, sông chảy qua rừng núi có nhiều thảo mộc hương thơm, khi đến Huế còn thoang thoảng mùi hương, sông Hương uốn khúc nơi đất Huế như gắn bó, điểm tô vùng đất thơ mộng này. Núi Ngự Bình là bình phong che chắn gió cho kinh thành Huế, núi hình thang, cao 105m. Sông Hương, núi Ngự là biểu tượng muôn đời của thành phố Huế, sông núi nên thơ đã đi vào văn thơ muôn thuở.

“Đi đâu cũng nhớ quê mình
Sông Hương gió mát, Ngự Bình trăng treo”

Trên sông Hương có nhiều cầu, nhưng nổi bật nhất là cầu Trường Tiền (Tràng Tiền), cầu dài 401m, cầu có 6 nhịp, được xây dựng năm 1897, thời vua Thành Thái. Đồi Vọng Cảnh gần núi Ngự Bình, bên dòng Hương Giang, đứng trên đồi sẽ nhìn thấy lăng tẩm cổ kính, dòng sông Hương thơ mộng, mềm mại uốn khúc duyên dáng, len lỏi trên vùng đất Huế thân thương.

Chợ Đông Ba ở phía bắc cầu Trường Tiền, đủ các mặt hàng từ công nghiệp đến sản phẩm của địa phương, hàng nón Huế xinh xắn, hàng vải vóc, lụa là mịn màng, tiếng chào đón khách của các cô bán hàng, giọng trong trẻo lịch sự, du khách sẽ lưu luyến đậm đà.

Thừa Thiên-Huế có nhiều cảnh thiên nhiên đẹp: Bãi Thuận An, chỗ sông Hương đổ ra phá Tam Giang, rồi chảy ra biển, nơi đây phong cảnh thơ mộng. Bãi Lăng Cô cát mịn màng dài cả 10 km. Bãi biển Cảnh Dương nằm giữa mũi Chân Mây Đông và Chân Mây Tây, sóng nước trông mênh mông êm ả.

Suối nước khoáng Mỹ An có nhiều vi lượng để chữa các bệnh tật. Đất thần kinh Huế với những kiến trúc đồ sộ, cổ kính lưu luyến mãi lòng người.

.
Huế đô, cổ kính rỡ ràng
Thừa Thiên, non nước chứa chan tâm tình
.
Cảm tác: Non nước Thừa Thiên - Huế
.
Thừa Thiên, xưa Huế, chốn triều đường
Giáp giới nước Lào, tây thổ cương
Trường trại khang trang, lưu luyến mến
Phố phường rực rỡ, nhớ nhung thương
.
Chùa chiền ở Huế, tiếng thiêng liêng
Tam bảo nhắn nhe, kẻ hữu duyên
Thiên Mụ chuông ngân, thôi tục luỵ
Từ Đàm kinh vọng, hết ưu phiền
.
Trường Tiền lơ lửng, nối hai nơi
Vọng Cảnh nhìn xa, khắp đất trời
Núi Ngự vững vàng, che gió thổi
Sông Hương nhàn nhã, thả thuyền trôi
.
Thừa Thiên nhộn nhịp, chợ Đông Ba
Vải vóc lụa là, trông mịn mà
Bạch Mã thênh thang, cây với cỏ
Làng vườn tươi tốt, lá cùng hoa
.
Kinh thành bao bọc, bởi ba vòng
Tử cấm thành, riêng rẽ phía trong
Cửu đỉnh, văn phong thanh thoát thấy
Ngọ môn, hình dáng vững vàng trông
.
Thừa Thiên đất Huế, đất cung đình
Bất khuất giữ gìn, dẫu tử sinh
Di tích triều xưa, tha thiết tích
Tâm tình thành cũ, chứa chan tình

Nguyễn Lộc Yên

• Nam Hàn: Học Phí Đại Học Giảm Đều
• Thủ Tướng Ai Cập Đi Bệnh Viện, Hoãn Ra Mắt Nội Các Mới
• Nga Tố Hệ Thống Lá Chắn Mỹ Châm Ngòi Chạy Đua Vũ Trang
• Chánh Ngữ Trong Đời Và Đạo