Anh Hai của Cỏ May có một người bạn vong niên, lớn hơn anh ấy mươi tuổi, làm Thầy
chùa nhưng lại không có chùa và cũng không có Phật tử mà chỉ có bạn tới lui
thăm viếng. Lâu ngày, bạn không tới thì Thầy quảy gói đi tới bạn. Không gặp bạn
nói chuyện, nhứt là những lúc tình hình chiến sự việt nam căng thẳng, dường như
ông bị ray rứt không chịu nổi. Ông cần có bạn nói chuyện, thảo luận. Có nhiều
lúc, ở Sài gòn, gần tới giờ giới nghiêm, ông còn xách gói tới gỏ cửa nhà bạn vì
ở chùa, ông không làm sao ngủ được trước những diển biến mới của tình hình việt
nam.
Thật ra ông là một tu sĩ phật giáo thật. Ông qui y ở Chùa Vạn Đức, ở Gò Dưa, Thủ
đức, với Huề thượng Trí Tịnh. Ông sống hoàn toàn đúng theo hạnh tu sĩ xuất gia,
độc thân, đầu tròn, vai vuông, ở nhờ tại ngôi chùa nghèo tận vùng ven đô xa
xôi, hẻo lánh Phú Định của người bạn, vai vế em, cùng qui y và cùng tu hành ở
chùa Vạn Đức trước khi về ở Phú Định. Ông quen biết thầy chùa thì ít, mà bạn với
nhiều người hoạt động chánh trị, nhứt là đảng phái từ Bắc tới Nam, thì nhiều.
Trước kia, ông đi tu vì vào lúc chiến sự việt nam sắp kết thúc, ở lại vùng quê
thì kẹt với Việt minh, ra thành thì mang tiếng việt gian, có khi còn bị tây bắt
nên ông và người bạn kia đã chọn con đường vào chùa ẩn dật. Nhưng người bạn kia
lại đi tu thiệt cho tới ngày mất.
Môt hôm, anh của Cỏ May tới thăm ông và biếu ông vài gói thuốc Lucky “3 hàng chử”
(bên hông gói thuốc, có 3 hàng chữ tiếng mỹ thì ngon hơn hết, theo dân chơi sành
điệu) mua ở các bà bán thuốc trên lề đường Bonnard, trước Passage d'Eden, tức
trước trụ sở Quốc Hội VNCH. Ông ghiền thuốc nặng tuy ông biết đó là cái nghiệp
mà ông chưa dứt được. Có lẽ ông cũng không muốn dứt vì những thao thức của ông
cần có khói thuốc hổ trợ?
Cầm lấy mấy bao thuốc, ông xé vội một bao, rút ra một điếu đưa lên miệng, một
điếu đưa cho anh của Cỏ May. Anh ấy từ chối. Ông vui vẻ bảo “Thời khói lửa, chú
hãy tập làm quên với lửa khói. Hút đi !”.
Từ đó, anh ấy hút thuốc hết mươi lăm năm, mới bỏ. Ông Thầy trở về chùa Vạn đức
và mất ở đó, ở tuổi hơn 50.
Cỏ May phải nhắc lại chuyện này để hôm nay nói về hút thuốc và thuốc hút. Thuốc
hút có lịch sử dài, không phải bắt đầu từ “bốc, lăn, xe” mà đi tới điếu thuốc
điện tử ngày nay. Có nguồn gốc từ thời Trung cổ và không phải ở Âu châu. Ở tận
một nơi xa xôi.
Hút thuốc từ bao giờ?
Khi nói chuyện về điếu thuốc, không biết phải đó là điếu thuốc đầu tiên xuất hiện
hay không, vì người ta thường nhắc lại một giai thoại khá thú vị. Ở trận chiến
Crimée, giửa thế kỷ XIX, giữa Nga với khối liên minh Ottoman, Pháp, Anh,
Sardaigne và Nga thua, một chú lính người thổ (turc) đứng phì phà ống vố (pipe)
ngon lành, bổng hốt hoảng vì ống vố của anh ta bị một viên đạn bắn trúng làm
bay mất cái “gù” đựng thuốc đang bốc khói. Anh đành quăng luôn cần ống vố. Còn
thuốc rời, anh bèn lấy giấy gói một nhúm thuốc và vấn lại thành điếu dài và hút
thay ống vố. Nhiều bạn lính trông thấy, bắt chước anh, lấy thuốc vấn với giấy
và hút. Ở xứ Việt nam ta, các ông hút thuốc rê Gò vấp, Gò Dầu, Hốc môn trong
Nam và Cẩm lệ ngoài Miền trung cũng đều hút kiểu đó, tức “bốc, lăng, xe”. Ở nhà
quê, xa chợ, các ông hút hết điếu thuốc, lấy phần cuối điếu thuốc đem dáng lên
cột nhà để khi hết thuốc, gở vài cái đuôi đó, xé ra, gom thuốc lại, vấn thành một
điếu nhỏ, đủ hít vài hơi đở cơn ghiền. Tuy điếu thuốc nhỏ nhưng đủ đở ghiền vì
nhựa thuốc tập trung lại ở phần đuôi điếu thuốc.
Nhưng thuốc hút có từ bao giờ? Và xuất hiện sớm ở đâu? Nguồn gốc thuốc hút được
biết vào cuối thế kỷ thứ XV. Năm 1492, Chistophe Colomb, người khám phá ra Mỹ
châu, trông thấy người Da đỏ hút một loại thảo mộc tên là “petum”. Qua năm sau,
hột của cây petum mang về Âu châu và trồng. Năm 1561, Jean Nicot đem là cây
petum sắt chuyển dâng lên Hoàng hậu Catherine de Médicis để bà ngậm chửa bệnh
nhức đầu. Sau đó, thuốc lá bắt đầu đưa ra thị trường tiêu thụ. Richelieu lập ra
sắc thuế trên tiêu thụ thuốc lá. Năm 1681, Colbert ban hành luật qui định thuốc
lá trở thành sản phẩm của Nhà nước độc quyền chế tạo và buôn bán. Chất nicotine
trong thuốc lá được Louis Nicolas khám phá ra năm 1809. Những điếu thuốc sản xuật
đầu tiên theo phương pháp kỷ nghệ ra đời vào năm 1830. Năm 1950, những nghiên cứu
đầu tiên xác nhận tính độc hại của thuốc lá. Sau cùng, năm 2000, Nhà nước Pháp
bải bỏ độc quyền thuốc lá. Và năm 2006, Nhà nước pháp ra luật cấm dân chúng hút
thuốc ở nơi công cộng.
Giá bán một bao thuốc 20 điếu ngày nay phải từ 8, 50 Euro tới 9, 50 Euro. Người
hút nhiều có thể hút hết 2 bao / ngày. Hay hơn nữa.
Ở Pháp, giới trẻ, học sinh Trung học, hút thuốc khá đông, chiếm hơn phân nửa
tuy chúng hảy còn xài tiền cha mẹ cho. Số nữ sinh hút thuốc cũng xắp xỉ nam
sinh. Chánh phủ tăng giá thuốc bằng cách tăng thuế nhằm hạn chế số thanh thiếu
niên hút thuốc nhưng mục đích đó không đạt được.
Tổ chức chống hút thuốc bảo vệ sức khỏe mở chiến dịch tuyên truyền yêu cầu nhà
sản xuất phải in trên bao thuốc “Hút thuốc là tự sát” nhung vẫn không làm cho
giới trẻ hút thuốc sợ hải. Khầu hiệu “Hút thuốc là tự sát” được thay đổi nhằm
đánh động lương tâm người hút thuốc “Hút thuốc có hại sức khỏe người ở gần” xem
ra có tác dụng khá hơn.
Ảnh hưởng kinh tế khủng hoảng
Ngày xưa, ở Sài gòn, thuốc hút bán tự do. Người bán thuốc chỉ cần có cái thùng
gổ như cái va-li, mở ra, nắp thùng là nơi bày những bao thuốc nội hóa như
Bastos xanh, đỏ, Mélia trắng, vàng. Thuốc thơm, cũng nội hóa gồm có Ách chuồn,
Cotab, Capstan, Rugby, … Thuốc ngoại quốc nhập lậu, “gu mỹ” như Lucky, Pall
Mann, Camel, Philip Morris, … ”Gu anh” như 3 số 5 (555), Con Mèo “Craven A”, …Tất
cả để trên cái giá xếp hoặc trên một cái thùng khác. Người bán hàng ngồi trên
chiếc ghế đẩu hoặc chiếc ghế xếp, phia sau “gian hàng thuốc” của mình.
Khách hàng loại sang thì mua nguyên bao, giai cấp “nhơn dân”, thì mua thuốc lè,
mua từ 1 điếu tới vài điếu hoặc, nhiều lắm, là nửa bao. Có khi người bán cho
luôn bao giấy. Nếu không, vì bao còn nhiều thuốc, người bán chỉ đưa cho cái bao
bằng giấy kiềng trong suốt đựng tạm mấy điếu thuốc lẻ, còn hơn là phải vắt trên
mép tai.
Ở xứ nghèo, dân ghiền chơi theo phong cách riêng của mình. Ở xứ Pháp ngày nay,
dân ghiền lớn, nhỏ, cũng bắt đầu mua thuốc lẻ.
Tuy Nhà nước đã không còn giử độc quyền thuốc lá nhưng thuốc lá ở Pháp vẫn chưa
được dân chủ hóa phổ quát như ở các nước khác cùng ở Âu châu. Ở Pháp vẫn còn những
“Văn phòng” bán riêng thuốc lá (Bureau de Tabac và người bán thuốc lá ở đây được
gọi là Buraliste). Nhưng có vài nhà hàng ăn có quyền bán rượu có bán luôn thuốc
lá cho khách hàng. Cũng có vài tiệm tạp hóa bán lén thuốc lá cho khách hàng
quen thuộc trong khu phố. Chính những nơi đây nay bắt đầu trở lại bán thuốc lá
lẻ. Một sự trở lại kín đáo, e dè, thận trọng. Chỉ với khách hàng thật sự quen
thuộc trong khu phố. Bởi vì bán thuốc lá lẻ từng điếu bị luật pháp cấm. Chủ yếu
nhằm bảo vệ sức khỏe thanh thiếu niên. Luật cấm bán rượu, thuốc hút cho thiếu
niên dưới 16 tuổi.
Thương người ghiền thuốc
Hay kế hoạch giải nạn nhằm giúp dân ghiền qua cơn thiếu thuốc khỏi ngáp vắn,
ngáp dài, nước mắt tuôn trào. Không làm ăn gì được nữa.
Ở những thành phố đông dân như Paris hay Marseille, nhiều tiệm tạp hóa bán lén
thuốc lá. Bán từng bao hay chỉ từng điếu lẻ giữa đêm khuya. Giá bán 1 điếu từ
40 cents euro. Sanh hoạt kín đáo này thường chỉ diển ra ngoài giờ mở cửa của
các Văn phòng bán thuốc chánh thức. Tấp nập nhứt là ở khu 13 nơi có nhiều tiệm
tàu buôn bán. Với Ba tàu, bán 1 điếu thuốc 40, 55 cents vẫn là cách lượm bạc cắc
trong triết lý kinh tế muôn đời của họ. Nhờ biết lượm bạc cắc, Ba tàu sẽ mua
Tháp Eiffel chỉ trong vài thập niên nữa mà thôi vì cho tới ngày nay, dân Tây vẫn
còn mải lo cải nhau phó-mác nào ngon, đi với thứ Bordeaux nàm mới đúng điệu.
Tây thiệt thì phải cải nhau vì sản phẩm văn hóa ẩm thực của họ có hơn ba trăm
thứ phô-mác và hơn ba ngàn thứ rượu nho. Không cải nhau, không phải Tây thiệt.
Trong lúc Ba tàu tới lậu, tới chánh thức, âm thầm lo lượm bạc cắc. Khi có tiền,
họ sẽ mua lại hảng xưởng, ruộng vườn của Tây. Ba tàu đã mua lại 30% hảng xe
Peugeaot, sau khi đã mua hơn 30 vườn nho và nhiều thứ khác nữa. Chợ, tiệm ăn,
may mặc, …chỉ là những thứ làm kinh tế lẻ tẻ. Còn rệp lo đẻ con thật nhiều vì một
đàn ông rệp có ít nhứt 4 vợ hợp lệ, 20 đứa con. Họ nhằm từng bước, thay thế dân
tây bằng dân rệp vì Tây không chịu đẻ, hồi giáo hóa âu châu, thay thế nền văn
minh công giáo bằng nền văn minh a-la.
Trở lại câu chuyện bán thuốc điếu lẻ bị cấm. Trước đây, có bán những bao thuốc
chỉ có 10 điếu, tục gọi là “bao trẻ con” hay bao 4 điếu – P4. Đó là những “bao
thuốc bình dân” xuất hiện vào những năm 60. Sau này, tất cả đều bị cấm theo luật
bảo vệ sức khỏe.
Các tiệm tạp hóa bán thuôc lá, nhứt là bán lẻ từng điếu, hiện chưa biết có bao
nhiêu tiêm, đều vi phâm luật pháp. Nhưng hiện tượng này, tuy đã xuất hiện trước
đây rồi, nay đang trên đà lan rộng. Do tình hình kinh tế khó khắn?
Xì hơi, không phải xì khói
Hôm 9 tháng 12 năm rồi, người bán thuốc hút điện tử bị người bán thuốc lá truyền
thống đưa ra Tòa vì làm thiệt hại quyền lợi của giới này do cạnh trang bất
chánh. Nhưng người bán thuốc hút điện tử phản biện trước Tòa là họ không bán
thuốc hút vì người hút điện tử “xì hơi chớ không xì khói” như người hút thuôc
lá truyền thống. Trong “Điều thuốc điện tử” không có thuốc lá, chỉ có hơi nước
mà thôi. Thế là cửa hàng bán thuôc hút điện tử mở thêm ở nhiều nơi nữa.
Điếu thuốc điện tử do một nhà khoa học người tàu tên Hon Lik phát minh vào đầu
năm 2000 nhưng sản phẩm này mải tới năm 2007 mới du nhập vào Pháp. Điếu thuốc
và chất liệu để hút đều do Tàu sản xuất nên ngày nay, gần như hầu hết sản phẩm
đều ghi “Made in China”. Thật ra, sản phẩm đang bày bán ở Pháp được làm ở Pháp.
Những hợp chất nạp vào để hút được chế tạo ở nhiều nơi khác.
Giá bán một điếu thuốc điện tử (cái vỏ) từ 40 Euro tới 90 Euro. Phần nạp vào để
hút (cái ruột), giá từ 6 Euro tới 10 Euro. Nếu một người hút mỗi ngày 1 bao thuốc
lá truyền thống, tức thuốc lá thiệt, một năm sẽ đốt cháy 2400 Euro, thì hút điện
tử sẽ tiết kiệm cho họ được ít nhứt 50%.
Về mặt kinh tế, hiện có tới từ 100 triêu tới 200 triêu người hút điện tử. Riêng
ở Pháp, hiện có hơn 150 tiêm bán “dụng cụ hút điện tử” và phụ tùng. Con số này
đang trên đà tăng trưởng mau.
Người hút thuốc điện tử được đở tốn tiền hơn đồng thời lại có cảm tưởng không bị
nhiểm độc như thuốc lá truyền thống vì không có thuốc và giấy, tức không có chất
độc như nicotine và goudron (dầu hắc tráng đường – xa lộ). Nhưng hợp chất trong
điếu thuốc điện tử (cái ruột) lại chứa 18mg/ml nicotine, glycérol, nickel,
chrome, formol,…tùy theo loại hợp chất khác nhau (Theo kết quả khảo sát của Viện
Quốc gia Tiêu thụ pháp). Nghĩa là điếu thuốc điện tử vẫn chứa đầy đủ những chất
độc hại, cả chất gây ra bệnh ung thư ….
Những nhà sản xuất và buôn bán thuốc điện tử tuyên truyền rằng sự ra đời thuốc
hút điện tử là nhằm giúp những người ghiền thuốc lá có điều kiện bỏ hút. Có ý
kiến đồng ý hút điện tử quả thật có lợi, nhưng chỉ cho những người đang hút mỗi
ngày hai ba bao thuốc lá.
Về mặt có hại cho sức khỏe hay không, đó chỉ là vấn đề thay đổi cái hại hay mức
độ hại mà thôi.
Nếu bỏ hút hoàn toàn thì cũng chỉ tránh được cái hại do hút gây ra. Ít ai nghĩ
và biết sợ cái hại do chính mình gây ra cho mình và cho người!
Nguyễn Thị cỏ May