Tháng 10-2013 sẽ được nhắc đến như mốc đánh dấu bước thoái lùi của
nước Mỹ trên ba phương diện: về kinh tế thế giới ngày thêm lo ngại
rằng Hoa Kỳ đang mất dần vai trò lãnh đạo do các vấn đề ngân sách
và núi nợ công; tại Trung Đông nước Mỹ không tìm ra phương án giải
quyết những khủng hoảng trong khối Hồi Giáo nên tạm thời phải đi theo
sáng kiến của Nga tiêu biểu ở Syrie; sang Đông Nam Á Tổng Thống Obama
chấp nhận vắng mặt nhường vai trò chủ động trong khu vực cho Trung
Quốc.
Nhiều quan sát viên đã cảnh báo núi nợ của nước Mỹ sẽ ảnh hưởng
đến chính sách ngoại giao. Lời tiên đoán này nay được bất ngờ minh
chứng khi Tổng Thống Obama phải huỷ bỏ chương trình tham dự hai Hội
Nghị Thượng Đỉnh Đông-Á và APEC để ở lại Hoa Thịnh Đốn giải quyết
bế tắc ngân sách và nhường sân khấu cho Trung Quốc nắm chủ động ở
Đông Nam Á.
Có lời suy đoán rằng sự vắng mặt của ông Obama chỉ nhằm tránh không
mất thể diện để khỏi nghe những lời phàn nàn về tình trạng tê liệt
tại Mỹ sẽ ảnh hưởng đến kinh tế khu vực, trong lúc Hoa Kỳ không đưa
ra sáng kiến gì hấp dẫn hơn nhằm lấn áp vai trò nổi bật của Bắc
Kinh. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc được trải thảm đỏ tiếp đón với
kế hoạch nâng mức mậu dịch song phương tại Indonesia lên 24 tỷ USD; đưa
tầm quan hệ với Mã Lai thành đối tác toàn diện chiến lược; Thủ
Tướng Lý Khắc Cường được vinh dự phát biểu trước Quốc Hội Thái Lan;
Việt-Trung ký thoả thuận gác tranh chấp để cùng khai thác tài nguyên.
Trung Quốc như vậy đã cô lập được Phi Luật Tân trước phiên xử của Toà
Án Quốc Tế về tranh chấp lãnh hải, và khi chưa bắt đầu đàm phán về
Bộ Quy Tắc Ứng Xử ở biển Đông.
Trong lúc Bắc Kinh mở rộng thế lực tại Đông Á thì Mạc Tư Khoa tăng
cường uy tín ở Trung Đông với đề xướng giải quyết vũ khí hoá học
và hội nghị hoà bình cho Syria. Nhiều người bắt đầu tự hỏi liệu
giữa hai nước này có thoả thuận phân chia khu vực nhờ vào Trung Quốc
chủ động ở Thái Bình Dương còn Nga năng nổ vùng Trung Đông, hậu quả
khiến Mỹ bị giáp công hai mặt làm Ngoại Trưởng John Kerry vất vã bay
từ Đông sang Tây trong khi Tổng Thống Obama ngồi cột chân nơi Toà Nhà
Trắng.
Dù sao đi chăng nửa thì thái độ do dự của Tổng Thống Obama trước
quyết định tấn công vào Syrie cho thấy một thực tế rằng 10 năm sau khi
chi tiêu hàng ngàn tỷ USD, can thiệp bằng quân đội hay hậu thuẩn các
phong trào Mùa Xuân Ả Rập vẫn không chinh phục được trái tim và trí
óc (hearts and minds) của thế giới Hồi Giáo: chiến sự tại A Phú Hãn;
tranh chấp ở Syria và Ai Cập; khủng bố Al-Queda tại Pakistan - Bắc Phi;
tình trạng mất an ninh ở Iraq - Lybie; hoà bình mong manh giữa Do Thái
- Palestine - Hezbollah; tranh chấp với Iran; xả hội Hồi giáo ngày thêm
phân hoá với tâm lý bài Tây Phương không hề suy giảm. Dù muốn hay không
thì Hoa Kỳ cũng bị lôi kéo vào một cuộc chiến trường kỳ hàng chục
năm tới đây.
Nhưng tình hình ngay tại thủ đô Hoa Thịnh Đốn cũng gần giống chiến
sự Lebanon với thỏa thuận giải quyết bế tắc về ngân sách và nợ công
chỉ là ngừng bắn ngắn hạn cho đến đầu năm 2014. Cánh bảo thủ thuộc
Đảng Cộng Hoà không hề có ý định thương lượng mà chỉ nhắm triệt hạ
các chương trình xã hội của Obama nên đi ngược lại truyền thống sinh
hoạt trong nhà nước dân chủ. Nhiều quốc gia không khỏi so sánh tình
trạng tê liệt của chính quyền Hoa Kỳ, hay thái độ ngập ngừng trong
ngoại giao với những biện pháp nhanh chóng và hữu hiệu của Nga-Hoa
trong những năm gần đây.
Nước Mỹ tiếp tục là cường quốc vô cùng linh động với nhiều đồng
minh, nhưng vẫn sẽ mất nhiều năm nửa nếu có thể khôi phục lại vai
trò chủ động. Trong khi đó Trung Quốc có thể sẻ đến lượt mình rơi
vào khủng hoảng kinh tế hay tranh chấp nội bộ; còn chính sách của
Nga tuỳ thuộc vào một cá nhân duy nhất là Putin nên không ai biết được
sẽ có thay đổi gì trong vài năm tới đây. Chỉ duy một điều là thế kỷ
21 sẽ thay đổi rất nhanh chóng và bất ngờ nên không ai dự liệu trước
được.