Trong khi cử tri Hoa Kỳ chuẩn bị đi bầu thì các đơn vị Hoa Kỳ tại Iraq cũng chuẩn bị triệt thoái. Ra khỏi vùng lửa đạn, nhưng vẫn ở lại Iraq. Chuyện mai sau ta sẽ tính sau...
Hoa Kỳ mở cuộc tấn công Iraq vì nhiều lý do. Sinh hoạt chính trị trong mùa bầu cử khiến dư luận quên lý do thật mà chú ý đến lý do phụ: mối nguy của chế độ Saddam Hussein với võ khí tàn sát (WMD) và nạn chà đạp nhân quyền tại Iraq. Lý do thật, như chính quyền Bush có nói nhưng nhấn mạnh không đủ: diệt trừ khủng bố qua một chấn động tâm lý trong thế giới Hồi giáo ở một xứ có nhiều gai góc nhất.
Chiến thắng quân sự quá thần tốc đã khiến chính quyền Bush mắc bệnh chủ quan và tin vào kết quả của chấn động tâm lý ấy khi Saddam bị lật đổ rồi bị bắt. Họ đánh giá sai những khó khăn của buổi giao thời: 1) chế độ Saddam và đảng Baath không còn nhưng Iraq chưa có cơ chế chính trị mới, tạm phù hợp với một tình hình quá phức tạp, 2) trong khi các lực lượng Iraq (Sunnite va Shiite) đều nhân khoảng trống chính trị tranh thủ tối đa cho quyền lợi của họ bằng cách tấn công Liên quân, 3) với sự yểm trợ của các nhóm khủng bố xâm nhập từ ngoài: họ chỉ cần gây loạn cũng khiến Mỹ sa lầy.
Hậu quả của những sai lầm này (chính yếu do bộ Quốc phòng và CIA) là sự phá hoại của các lực lượng chống Mỹ (người Iraq và quân khủng bố) đã kéo dài và có thể phát triển thành chiến tranh du kích, trong khi việc diệt trừ khủng bố vẫn chưa có kết quả quyết định và nay Mỹ thiếu quân để bảo vệ an ninh cho kịp với đà tái thiết Iraq. Bên cạnh sai lầm chiến thuật, chính quyền còn bị nhược điểm nặng về chiến tranh tâm lý (phần vụ Ngoại giao và sau cùng là Phủ Tổng thống): không thuyết phục nổi dư luận, báo chí và nhất là dân Iraq về mục tiêu chiến lược và thiện chí của mình.
Nếu chiến tranh du kích xảy ra, dù với cường độ thấp, Hoa Kỳ cũng gặp khó khăn, ông Bush sẽ thất cử và mục tiêu chính (răn đe các lực lượng Hồi giáo cực đoan trong vùng để giải trừ khủng bố) sẽ không đạt. Trong khi đó, không khí tranh cử đã chuyển mọi bất lợi của Mỹ tại Iraq thành một thất bại cho ông Bush, dù điều đó có thể là bất công hoặc có lợi cho quân khủng bố. Trong mùa tranh cử, lẽ phải thường dễ bị khỏa lấp dưới khẩu hiệu và đòn phép chính trị.
Từ đầu năm nay, chính quyền Bush bắt đầu nhìn thấy mối nguy đó và có lẽ đang thử nghiệm giải pháp thay thế.
Sau khi chủ quan giải trừ bộ máy cai trị của đảng Baath, Mỹ bắt đầu tìm lại nhân sự Baath cũ để đưa ra ổn định vùng sinh hoạt của dân Sunni, cơ sở sắc tộc của đảng Baath và chế độ Saddam. Song song, Mỹ cũng tìm cách cô lập hóa xu hướng cực đoan của dân Shia, đang tập trung quanh Muqtada Al-Sadr và hợp tác với các lãnh tụ Shia còn lại, nhất là Đại giáo chủ Ali Al-Sistani. Các nhóm Shiite đều kỵ Al-Sard và muốn mượn tay Mỹ trừ khử nhân vật này để rồi lấy đó làm lý cớ chống Mỹ nhằm tranh thủ lòng dân. Thời sự tháng Tư vì vậy mới là sự tiến thoái khó hiểu của việc đánh đàm, tấn công và hưu chiến.
Về đại thể, giải pháp thay thế đang thử nghiệm có lẽ trùm lên một cục diện rộng lớn hơn.
Hoa Kỳ, dưới sự lãnh đạo của bất cứ tổng thống nào, dù là Bush hay Kerry, cũng không thể triệt thoái khỏi Iraq. Ông Bush rút quân là khủng bố thắng lớn. Chẳng những ông sẽ thất cử mà còn thành người có tội nặng vì chứng tỏ Mỹ chỉ là cọp giấy, đúng với lý luận của khủng bố. Ông còn lại hai phương thức, cả hai đều nhắm vào mục tiêu chiến lược là giải trừ khủng bố đồng thời tránh gây tổn thất cho binh lính.
Phương thức thứ nhất là rút củi dưới lửa: triệt thoái khỏi các thành phố lớn để tránh giao tranh và tổn thất. Không rút khỏi Iraq, binh lính Mỹ sẽ lập căn cứ ở gần nhưng bên ngoài các trung tâm thị tứ để sẵn sàng can thiệp đồng thời khỏi bị tấn công. Phương thức thứ hai còn quy mô hơn, đó là tái phối trí toàn bộ lực lượng ra khỏi các vùng nóng, để lập hậu cứ giữa sa mạc miền Tây, miền Nam; hoặc trên núi rừng miền Bắc, miền Đông Bắc. Từ các căn cứ được bảo vệ rất kỹ ở đấy, Hoa Kỳ có thể mở chiến dịch tiểu trừ khủng bố và nhất là uy hiếp các lân bang (Iran, Saudi Arabia, Syria) nhằm đạt mục tiêu chiến lược là làm thay đổi lập trường của toàn vùng đối với khủng bố.
Nhờ phương tiện kỹ thuật quy mô và hiện đại, Hoa Kỳ có thể kiểm soát được an ninh ở vòng ngoài: các lực lượng chống Mỹ (Sunni hay Shia của dân Iraq hay khủng bố xâm nhập) đều khó tập trung quân số để tấn công vào các căn cứ Mỹ, ngoại trừ vài hoạt động phá hoại lẻ tẻ, với nạn nhân chủ yếu vẫn là dân Iraq.
Nói về dân Iraq, số phận của họ sẽ ra sao"
Tổng thống Bush hùng hồn nói về việc dân chủ hóa Iraq. Nhưng, dân tộc nào cũng có giới lãnh đạo xứng đáng với mình. Nếu dân Iraq không thích dân chủ, hoặc e sợ đổ máu cho tự do nhưng sẵn sàng cầm cờ cho các lãnh tụ mị dân và hiếu sát, thì đó là vấn đề của họ. Dù là người sùng đạo và tin tưởng vào khả năng cải thiện cuộc sống người dân nhờ nguyên tắc dân chủ, ông Bush cũng biết một sự thật: dân Mỹ sẵn sàng diệt trừ khủng bố, nhưng không có lý do gì để nộp thuế và đưa con em vào hy sinh cho việc học tập dân chủ của dân Iraq. Đi ngược quy luật đó, ông sẽ mất việc.
Vì vậy, giải pháp chính trị hay ổn định của Iraq, dân Iraq sẽ lo lấy. Nếu khôn ngoan và can đảm thì càng hay, không thì họ tiếp tục đổ máu trong vùng sinh sống của họ, miễn là đừng tấn công vào binh lính Mỹ kẻo sẽ trả giá rất đắt. Lính Mỹ sẽ không thể mất mạng cho đàn bà Iraq an toàn đi chợ trong khi cảnh sát Iraq ngó lên trời. Khi chẳng còn binh lính Mỹ hiện diện, truyền thông Mỹ sẽ bớt quan tâm đến nội tình Iraq. Tại Phi châu, nội chiến và diệt chủng đã xảy ra và kéo dài cả chục năm khiến cả triệu người mất mạng, có chính khách Mỹ nào quan tâm hay bị đe dọa bay chức đâu" Chỉ vì truyền thông Mỹ không có mặt và báo chí bị cận thị. Vì vậy, nếu các vùng sinh hoạt của dân Iraq có thể trôi vào biển máu thì đó là chuyện của dân Iraq, miễn là đừng vấy máu vào người Mỹ.
Nếu giả thuyết này là đúng và bộ chỉ huy trung ương của Mỹ có thể kịp tái phối trí thì toàn vùng Trung Đông vẫn nằm trong khả năng kiểm soát của Hoa Kỳ. Còn lại, chính quyền lâm thời Iraq sẽ lo liệu lấy. Họ mà cần tiền tái thiết thì vẫn có viện trợ Mỹ và dầu hỏa Iraq. Họ mà biết bảo nhau thì cuộc sống người dân sẽ có cải thiện. Nếu không, đó là chuyện nội bộ của họ, ít ra cho đến khi ông Bush tái đắc cử và có thể nghĩ xa hơn.
Vì vậy, trong thế công về chiến lược, Hoa Kỳ đã có thế thủ về chiến thuật, nhưng trong thế thủ, Hoa Kỳ vẫn còn tiềm năng tấn công khủng bố, ở nhiều mức độ khác nhau. Sự thật duy nhất đáng chú ý mà chính quyền Bush không nói ra, là Mỹ không chịu làm bà vú can ngăn đám trẻ Iraq đánh nhau đến lỗ đầu; mà cũng chẳng muốn là bác làm vườn chăm sóc hạt mầm dân chủ tại đây, khi chính dân Iraq lại chỉ muốn nuôi cỏ dại bằng máu.
Iraq giống Việt Nam ở tâm lý khiếp nhược của truyền thông và chính giới Mỹ nhưng khác Việt Nam ở hoàn cảnh địa dư và chính trị. Cho nên, lần này Mỹ sẽ không rút chạy. Còn lại, ta chưa biết là Hoa Kỳ có đạt được mục tiêu chiến lược là chống khủng bố dù phải thả nổi mục tiêu xây dựng dân chủ tại Iraq hay không. Câu trả lời không hoàn toàn tùy thuộc vào Hoa Kỳ mà cũng tùy thuộc vào mức độ trưởng thành của dân Iraq sau ba thập niên sống dưới ách độc tài.
Hoa Kỳ mở cuộc tấn công Iraq vì nhiều lý do. Sinh hoạt chính trị trong mùa bầu cử khiến dư luận quên lý do thật mà chú ý đến lý do phụ: mối nguy của chế độ Saddam Hussein với võ khí tàn sát (WMD) và nạn chà đạp nhân quyền tại Iraq. Lý do thật, như chính quyền Bush có nói nhưng nhấn mạnh không đủ: diệt trừ khủng bố qua một chấn động tâm lý trong thế giới Hồi giáo ở một xứ có nhiều gai góc nhất.
Chiến thắng quân sự quá thần tốc đã khiến chính quyền Bush mắc bệnh chủ quan và tin vào kết quả của chấn động tâm lý ấy khi Saddam bị lật đổ rồi bị bắt. Họ đánh giá sai những khó khăn của buổi giao thời: 1) chế độ Saddam và đảng Baath không còn nhưng Iraq chưa có cơ chế chính trị mới, tạm phù hợp với một tình hình quá phức tạp, 2) trong khi các lực lượng Iraq (Sunnite va Shiite) đều nhân khoảng trống chính trị tranh thủ tối đa cho quyền lợi của họ bằng cách tấn công Liên quân, 3) với sự yểm trợ của các nhóm khủng bố xâm nhập từ ngoài: họ chỉ cần gây loạn cũng khiến Mỹ sa lầy.
Hậu quả của những sai lầm này (chính yếu do bộ Quốc phòng và CIA) là sự phá hoại của các lực lượng chống Mỹ (người Iraq và quân khủng bố) đã kéo dài và có thể phát triển thành chiến tranh du kích, trong khi việc diệt trừ khủng bố vẫn chưa có kết quả quyết định và nay Mỹ thiếu quân để bảo vệ an ninh cho kịp với đà tái thiết Iraq. Bên cạnh sai lầm chiến thuật, chính quyền còn bị nhược điểm nặng về chiến tranh tâm lý (phần vụ Ngoại giao và sau cùng là Phủ Tổng thống): không thuyết phục nổi dư luận, báo chí và nhất là dân Iraq về mục tiêu chiến lược và thiện chí của mình.
Nếu chiến tranh du kích xảy ra, dù với cường độ thấp, Hoa Kỳ cũng gặp khó khăn, ông Bush sẽ thất cử và mục tiêu chính (răn đe các lực lượng Hồi giáo cực đoan trong vùng để giải trừ khủng bố) sẽ không đạt. Trong khi đó, không khí tranh cử đã chuyển mọi bất lợi của Mỹ tại Iraq thành một thất bại cho ông Bush, dù điều đó có thể là bất công hoặc có lợi cho quân khủng bố. Trong mùa tranh cử, lẽ phải thường dễ bị khỏa lấp dưới khẩu hiệu và đòn phép chính trị.
Từ đầu năm nay, chính quyền Bush bắt đầu nhìn thấy mối nguy đó và có lẽ đang thử nghiệm giải pháp thay thế.
Sau khi chủ quan giải trừ bộ máy cai trị của đảng Baath, Mỹ bắt đầu tìm lại nhân sự Baath cũ để đưa ra ổn định vùng sinh hoạt của dân Sunni, cơ sở sắc tộc của đảng Baath và chế độ Saddam. Song song, Mỹ cũng tìm cách cô lập hóa xu hướng cực đoan của dân Shia, đang tập trung quanh Muqtada Al-Sadr và hợp tác với các lãnh tụ Shia còn lại, nhất là Đại giáo chủ Ali Al-Sistani. Các nhóm Shiite đều kỵ Al-Sard và muốn mượn tay Mỹ trừ khử nhân vật này để rồi lấy đó làm lý cớ chống Mỹ nhằm tranh thủ lòng dân. Thời sự tháng Tư vì vậy mới là sự tiến thoái khó hiểu của việc đánh đàm, tấn công và hưu chiến.
Về đại thể, giải pháp thay thế đang thử nghiệm có lẽ trùm lên một cục diện rộng lớn hơn.
Hoa Kỳ, dưới sự lãnh đạo của bất cứ tổng thống nào, dù là Bush hay Kerry, cũng không thể triệt thoái khỏi Iraq. Ông Bush rút quân là khủng bố thắng lớn. Chẳng những ông sẽ thất cử mà còn thành người có tội nặng vì chứng tỏ Mỹ chỉ là cọp giấy, đúng với lý luận của khủng bố. Ông còn lại hai phương thức, cả hai đều nhắm vào mục tiêu chiến lược là giải trừ khủng bố đồng thời tránh gây tổn thất cho binh lính.
Phương thức thứ nhất là rút củi dưới lửa: triệt thoái khỏi các thành phố lớn để tránh giao tranh và tổn thất. Không rút khỏi Iraq, binh lính Mỹ sẽ lập căn cứ ở gần nhưng bên ngoài các trung tâm thị tứ để sẵn sàng can thiệp đồng thời khỏi bị tấn công. Phương thức thứ hai còn quy mô hơn, đó là tái phối trí toàn bộ lực lượng ra khỏi các vùng nóng, để lập hậu cứ giữa sa mạc miền Tây, miền Nam; hoặc trên núi rừng miền Bắc, miền Đông Bắc. Từ các căn cứ được bảo vệ rất kỹ ở đấy, Hoa Kỳ có thể mở chiến dịch tiểu trừ khủng bố và nhất là uy hiếp các lân bang (Iran, Saudi Arabia, Syria) nhằm đạt mục tiêu chiến lược là làm thay đổi lập trường của toàn vùng đối với khủng bố.
Nhờ phương tiện kỹ thuật quy mô và hiện đại, Hoa Kỳ có thể kiểm soát được an ninh ở vòng ngoài: các lực lượng chống Mỹ (Sunni hay Shia của dân Iraq hay khủng bố xâm nhập) đều khó tập trung quân số để tấn công vào các căn cứ Mỹ, ngoại trừ vài hoạt động phá hoại lẻ tẻ, với nạn nhân chủ yếu vẫn là dân Iraq.
Nói về dân Iraq, số phận của họ sẽ ra sao"
Tổng thống Bush hùng hồn nói về việc dân chủ hóa Iraq. Nhưng, dân tộc nào cũng có giới lãnh đạo xứng đáng với mình. Nếu dân Iraq không thích dân chủ, hoặc e sợ đổ máu cho tự do nhưng sẵn sàng cầm cờ cho các lãnh tụ mị dân và hiếu sát, thì đó là vấn đề của họ. Dù là người sùng đạo và tin tưởng vào khả năng cải thiện cuộc sống người dân nhờ nguyên tắc dân chủ, ông Bush cũng biết một sự thật: dân Mỹ sẵn sàng diệt trừ khủng bố, nhưng không có lý do gì để nộp thuế và đưa con em vào hy sinh cho việc học tập dân chủ của dân Iraq. Đi ngược quy luật đó, ông sẽ mất việc.
Vì vậy, giải pháp chính trị hay ổn định của Iraq, dân Iraq sẽ lo lấy. Nếu khôn ngoan và can đảm thì càng hay, không thì họ tiếp tục đổ máu trong vùng sinh sống của họ, miễn là đừng tấn công vào binh lính Mỹ kẻo sẽ trả giá rất đắt. Lính Mỹ sẽ không thể mất mạng cho đàn bà Iraq an toàn đi chợ trong khi cảnh sát Iraq ngó lên trời. Khi chẳng còn binh lính Mỹ hiện diện, truyền thông Mỹ sẽ bớt quan tâm đến nội tình Iraq. Tại Phi châu, nội chiến và diệt chủng đã xảy ra và kéo dài cả chục năm khiến cả triệu người mất mạng, có chính khách Mỹ nào quan tâm hay bị đe dọa bay chức đâu" Chỉ vì truyền thông Mỹ không có mặt và báo chí bị cận thị. Vì vậy, nếu các vùng sinh hoạt của dân Iraq có thể trôi vào biển máu thì đó là chuyện của dân Iraq, miễn là đừng vấy máu vào người Mỹ.
Nếu giả thuyết này là đúng và bộ chỉ huy trung ương của Mỹ có thể kịp tái phối trí thì toàn vùng Trung Đông vẫn nằm trong khả năng kiểm soát của Hoa Kỳ. Còn lại, chính quyền lâm thời Iraq sẽ lo liệu lấy. Họ mà cần tiền tái thiết thì vẫn có viện trợ Mỹ và dầu hỏa Iraq. Họ mà biết bảo nhau thì cuộc sống người dân sẽ có cải thiện. Nếu không, đó là chuyện nội bộ của họ, ít ra cho đến khi ông Bush tái đắc cử và có thể nghĩ xa hơn.
Vì vậy, trong thế công về chiến lược, Hoa Kỳ đã có thế thủ về chiến thuật, nhưng trong thế thủ, Hoa Kỳ vẫn còn tiềm năng tấn công khủng bố, ở nhiều mức độ khác nhau. Sự thật duy nhất đáng chú ý mà chính quyền Bush không nói ra, là Mỹ không chịu làm bà vú can ngăn đám trẻ Iraq đánh nhau đến lỗ đầu; mà cũng chẳng muốn là bác làm vườn chăm sóc hạt mầm dân chủ tại đây, khi chính dân Iraq lại chỉ muốn nuôi cỏ dại bằng máu.
Iraq giống Việt Nam ở tâm lý khiếp nhược của truyền thông và chính giới Mỹ nhưng khác Việt Nam ở hoàn cảnh địa dư và chính trị. Cho nên, lần này Mỹ sẽ không rút chạy. Còn lại, ta chưa biết là Hoa Kỳ có đạt được mục tiêu chiến lược là chống khủng bố dù phải thả nổi mục tiêu xây dựng dân chủ tại Iraq hay không. Câu trả lời không hoàn toàn tùy thuộc vào Hoa Kỳ mà cũng tùy thuộc vào mức độ trưởng thành của dân Iraq sau ba thập niên sống dưới ách độc tài.
Gửi ý kiến của bạn
