Hôm nay,  

Syria - Tứ Trụ và Bốn Phương

03/09/201100:00:00(Xem: 8065)
Syria - Tứ Trụ và Bốn Phương

Nguyễn Xuân Nghĩa

Vì sao Syria chưa rơi rụng"

Khi làn gió Xuân nổi lên trên vùng trời Bắc Phi và Trung Đông vào đầu năm nay, ít ai chú ý đến Syria, một xứ giáp giới với Địa Trung Hải, Israel, Lebanon, Turkey và Iraq tại Trung Đông. Tám tháng sau - ngày nay đây – có ba nước Bắc Phi đã đổi chủ. Liệu sau đó có đến phiên Syria"
Theo thứ tự, Tổng thống El Abizine Ben Ali bị quân đội hạ bệ tại Tunisie, rồi đến lượt Tổng thống Hosni Mubarak tại Egypt (Ai Cập) bị các tướng lãnh thay thế để cứu lấy chế độ. Gay go nhất là hoàn cảnh của lãnh tụ Moammar Gaddafi, bị liên quân Âu-Mỹ trong Minh ước NATO đánh bật khỏi thủ đô Tripoli vào cuối Tháng Tám để phe nổi dậy có thể cầm quyền....
Trong khi ấy, Tổng thống Bashar al-Assad vẫn còn trụ tại Syria.
Lãnh đạo xứ này có đầy đủ chứng tật về độc tài và thẳng tay đàn áp dân chúng khi bị phản đối, lại còn can dự vào nhiều việc phi pháp đáng nghi. Như ám sát cựu Thủ tướng Rafik al-Hariri của xứ Lebanon, khuynh đảo xứ Lebanon qua lực lượng Hezbollah, giúp lực lượng Hamas quậy phá Dải Gaza trong lãnh thổ Israel, và có âm mưu chế tạo võ khí hạch tâm nhờ chính quyền Bắc Hàn cộng sản, v.v....
Vì thời sự nay mai sẽ nhắc đến Syria, chúng ta nên chuẩn bị nhìn vào bối cảnh, trước tiên lại là tấm bản đồ và cuốn lịch.... Hơi nhức đầu mà thật ra cần thiết nếu muốn biết về tương lai dân chủ hay những vận hành quốc tế tại Trung Đông.
***
Syria là một nước nhỏ mà có tham vọng lớn.
Với 22 triệu dân trên một lãnh thổ chừng 185 ngàn cây số vuông, Syria còn nghèo dù có một ít dầu hoả và nông sản: Tổng sản lượng chưa lên tới 70 tỷ Mĩ kim. Syria còn có vị trí địa dư và lịch sử thuộc loại rắc rối: Là một hậu thân - một tỉnh lớn – của Đế quốc Hồi giáo Otttoman rồi thuộc địa của Pháp trong một phần tư thế kỷ (1920-1946), xứ này tích tụ rất nhiều mâu thuẫn về chúng tộc và tôn giáo, nhưng cũng có nhiều sở kiến tinh vi để bảo vệ quyền lợi.
Đó là "biệt tài" của một hệ phái thiểu số gọi là Alawites, chỉ chiếm có 7% dân số.
Dân Alawites có một triệu rưởi người xưa kia là cùng đinh khố rách, nay đang thống trị các sắc dân hay hệ phái tôn giáo khác. Đó là người Sunni - 15,6 triệu, chiếm 75% dân số. Dân Hồi giáo không thuộc hệ phái Sunni (người Shia hay Ismailis) thì có khoảng ba triệu, 13% dân số. Còn lại có 10% – hơn hai triệu – lại theo các hệ phái Thiên Chúa giáo, kể cả Chính thống giáo hay Maronites, và sau cùng là gần một triệu dân Druze sống trên miền núi.
Việc dân Alawites – và lãnh tụ là gia đình hay tộc trưởng al-Assad - lại khống chế được Syria là một điều ly kỳ và thật ra cũng mới mẻ vì chỉ xuất hiện từ nửa thế kỷ thôi. Trong gần 50 năm đó, gia đình al-Assad cầm quyền một cách độc tài kể từ 1970, ngang ngửa với thành tích của Gaddafi tại Libya!
Alawites là hệ phái Hồi giáo không thuộc nhánh Shia (như tại Iran), rất thù nghịch vì từng là nạn nhân của hệ phái Sunni, lại có hơi hướm ảnh hưởng Thiên Chúa giáo – như tôn trọng một số ngày lễ hay chư thánh bên Thiên Chúa giáo. Vì vậy, họ bị thế giới Hồi giáo nghi ngờ.
Trong một giai đoạn khá lâu, dân Sunni đa số đã kiểm soát chính trường và doanh trường Syria, cho dân Alawites làm lao công. Vì thế, phe Allawites cố tồn tại đằng sau một giáo lý Shia: không tự khai ra tín ngưỡng của mình là gì để khỏi bị tiêu diệt!
Thế rồi, sau khi Đế quốc Ottoman tan rã từ Thế chiến I, việc Pháp kiểm soát Syria là cơ hội hồi sinh cho dân Alawites.
Vì dân Sunni ủng hộ Đế quốc Ottoman, Pháp cần tìm một đòn bẩy về chính trị và kết hợp nhánh Alawites với dân Thiên Chúa giáo và người Druze. Nhờ vậy, dân Alawites được đặc miễn thuế khóa, có quy chế pháp lý ưu đãi và trở thành những kẻ lo tay hòm chía khóa cho thực dân Pháp, từ 1920 đến 1946. Không những vậy, Pháp đưa họ vào bộ máy quân đội, an ninh và tình báo để triệt tiêu khả năng chống đối của dân Sunni, xưa kia vẫn nắm an ninh và quân đội.

Khi chế độ thực dân cáo chung năm 1946, một số thành phần Alawites đã nếm mùi phú quý vinh hoa trên thế mạnh!
Chúng ta ra khỏi khuôn khổ sắc tộc, tôn giáo mà tràn qua lãnh vực kinh tế chính trị quốc tế của thế kỷ 20!
***
Sau khi Pháp rút lui năm 1946 thì dân Sunni tổng phản công.
Nhưng họ quên mất sự hiện hữu của dân Alawite trong quân đội, dù thành phần này mới chỉ ở giai tầng sĩ quan thôi. Chỉ vì đa số những người Alawite nghèo hèn năm xưa đã tìm vào quân đội như con đường tiến thân. Khi các tướng lãnh hay chính khách phe Sunni còn tranh giành quyền lực với nhau trong thời "hậu thuộc địa" thì các sĩ quan Alawite đã có được "cơ sở quần chúng" ngay trong quân đội.
Họ thiếu một phương tiện, là một chính đảng, một đảng chính trị.
Năm 1947, đảng Baath ra đời với chủ trương xây dựng thế quyền (thay cho thần quyền, y như tại Ai Cập), xã hội chủ nghĩa (vâng, lý tưởng Mác-xít của Liên Xô!), chủ nghĩa dân tộc của Á Rập (ấn bản Trung Đông của chủ nghĩa Đại Hán kiểu Mao). Với chủ trương này, đảng Baath quy tụ được nhiều thành phần khác nhau, kể cả những người Hồi giáo trong hệ phái Sunni không mấy thoải mái với tinh thần xây dựng chế độ thần quyền mà họ cho là cực đoan.
Năm 1963, đảng Baath hậu thuẫn cuộc đảo chính của Tổng thống Amin al-Hafiz, một tướng lãnh Sunni, để loại bỏ nhiều sĩ quan cao cấp người Sunni ra khỏi quân đội. Khoảng trống đó lập tức được các sĩ quan Allwite điền thế và họ trở thành thế lực trong quân đội, có thêm lá chắn chính trị là đảng Baath. Năm 1966, các sĩ quan Alawite tiến hành đảo chánh là lần đầu tiên mà dân thiểu số bần hàn Alawite đã kiểm soát được Syria, trong khi đảng Baath đưa họ từ thôn quê vào thành phố để chiếm lấy ưu thế truyền thống của dân Sunni.
Như ở mọi nơi, trên đỉnh cao của quyền lực chính trị và quân sự, các lãnh tụ Alawite bắt đầy có mâu thuẫn về quyền lợi và quyền bính. Đấy là lúc một ông Tướng Không Quân xuất hiện (xin miễn so sánh với Việt Nam!): năm 1970, Bộ trưởng Quốc phòng Hafez al-Assad lật đổ một ông tướng Alawite khác và vừa nắm quyền vừa đưa người thân tín trong thị tộc của mình vào vị trí chiến lược. Đó là thành tích của Tổng thống Hafez, thân sinh ra Bashar al-Assad ngày nay.
Hafez al-Assad còn mở cửa cho các thành phần Druze, Thiên Chúa giáo và Allawite vào hệ thống kinh tế chính trị, mời một số tướng lãnh Sunni vào vị trí chiến lược cùa quân đội, Nhưng triệt để tiêu diệt các nhóm Hồi giáo cực đoan trong hệ phái Sunni.
Tứ đấy, chế độ "xã hội chủ nghĩa" Alawite của đảng Baath, mà thực chất của gia đình al-Assad, kiểm soát được Syria với bàn tay sắt.
Chế độ này tồn tại nhờ bốn cái trụ: 1) vây cánh của phe al-Assad, 2) sự thống nhất của dân Alawite thiểu số, 3) bộ máy an ninh và quân đội trong tay dân Alawite và, 4) hệ thống chính trị độc đảng của đảng Baath.
Trong 40 năm qua, chế độ từng bị rung chuyển vì nhiều biến động chính trị. Thí dụ như vụ nổi dậy năm 1976 của tổ chức Huynh đệ Hồi giáo Syria trong hệ phái Sunni; vụ nổi loạn ngay trong gia đình Hafez al Assad năm 1983 khi người em ruột đòi đảo chánh ông anh; hoặc vụ bại trận trong cuộc chiến Yom Kippur với Israel năm 1973; vụ ám sát al-Hariri tại Lebanon năm 2005 khiến Syria phải kéo quân về, v.v....
Nhưng ngày nào mà chế độ al-Assad còn giữ được bốn góc nói trên của hệ thống quyền lực thì Syria vẫn chưa đổi chủ. Nếu có biến động thì có lẽ chúng ta phải nhìn rộng ra ngoài, ra vị trí quốc tế rất kỳ lạ của Syria trong cả khu vực. Nó liên hệ đến Lebanon, Israel, Iraq, Iran, Saudi Arabia, Turkey và cả... Hoa Kỳ!
Trong một kỳ tới, ta sẽ mở ra hồ sơ rắc rối đó.... chuyện đến đây đã đủ nhức đầu!

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trong bài viết “Thế thời không phải thế” đăng trên Việt Báo ngày 4 tháng 4 về sau 100 ngày hành xử của tổng thống Trump (*), tôi có dự đoán rằng bên Dân Chủ sẽ giữ thế im lặng nhiều hơn lên tiếng ồn ào chống những việc làm của ông Trump và đảng Cộng Hòa vì muốn ông Trump tự sa lầy dẫn đến hậu quả đảng Cộng Hòa sẽ bị mất ghế, mất chủ quyền đa số trong lưỡng viện quốc hội quốc gia. Cho đến nay gần sáu tháng tổng thống, ông Trump vẫn tiếp tục gây hấn với thế giới và một số lớn thành phần dân chúng Mỹ và đảng đối lập vẫn giữ sự im lặng, thỉnh thoảng vài người lên tiếng một cách yếu ớt, kiểu Tôn Tẩn đối phó với Bàng Quyên.
Ngày 12/6/2025, từ văn phòng làm việc tại gia của mình ở Washington DC, ký giả, xướng ngôn viên kỳ cựu gần 28 năm của ABC News, Terry Moran loan báo đơn giản: “Có lẽ các bạn đã biết, tôi không thuộc về nơi đó nữa. Tôi sẽ ở đây, tại nền tảng Substack này. Có rất nhiều việc mà tất cả chúng ta cần phải làm trong thời gian đất nước quá nhiều vết nứt. Tôi sẽ tiếp tục tường thuật, phỏng vấn, để gửi đến các bạn sự thật, với tư cách là một nhà báo độc lập. Tôi là một ký giả độc lập.” Từ hôm đó, Terry Moran chính thức bước ra khỏi “luật chơi” của truyền thông dòng chính. Và cũng ngay ngày hôm đó, Terry Moran là danh khoản xếp thứ hạng đầu tiên (#1) về số người theo dõi (follower), số “subscriber” trả phí theo tháng và năm.
Ngày 2/7/2025 Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump thông báo ngắn gọn trên mạng xã hội Truth rằng Việt-Mỹ đã thỏa thuận để Hoa Kỳ áp thuế 20% lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam và 40% trên hàng hóa trung chuyển qua Việt Nam; ngược lại Việt Nam đánh thuế 0% vào hàng hóa mua của Mỹ...
Ngài tự nhận trọn đời ngài chỉ là một nhà sư đơn giản, nhưng sóng gió tiền định đã đưa ngài vào ngôi vị Đức Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 14 để gánh vác chức lãnh đạo cả đạo và đời cho dân tộc Tây Tạng từ khi ngài còn thơ ấu. Ngài từ những ngày mới lớn, miệt mài tu học theo lời Đức Phật dạy về hạnh từ bi và trí tuệ, nhưng từ khi chưa đủ tuổi thành niên đã chứng kiến khắp trời khói lửa chinh chiến để tới lúc phải đào thoát, vượt nhiều rặng núi Hy Mã Lạp Sơn để xin tỵ nạn tại Ấn Độ.
Zohran Mamdani tuyên bố tranh cử thị trưởng New York vào tháng 10/2024. Khi đó, phần lớn New York vẫn không biết đến vị lập pháp tiểu bang 33 tuổi này là ai. Ngày 1/7/2025, Zohran Mamdani chính thức đánh bại cựu Thống đốc Andrew Cuomo, chiến thắng vòng bầu cử sơ bộ cuộc tranh cử thị trưởng New York vào tháng 11/2025.
Tồn tại qua hơn hai thế kỷ, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ chưa bao giờ là một cánh cửa vô tri. Mỗi nhiệm kỳ Tòa để lại một dấu ấn ảnh hưởng đến đời sống người dân. Có nhiệm kỳ, Roe v. Wade1 mất hiệu lực, tòa cắt quyền phá thai khỏi tay người phụ nữ, coi như món nợ trả về từng tiểu bang, tự lo tự liệu. Có nhiệm kỳ, cánh cửa Affirmative Action2 sập lại, đám trẻ da màu nghèo khỏi cơ hội cầu tiến. Có nhiệm kỳ, Tòa thả lỏng súng đạn, cãi vã sân trường cũng đủ gây đổ máu3. Nhưng cũng đã có những nhiệm kỳ Tòa đứng thẳng lưng, bảo vệ người dân buộc Bạch Ốc Nixon phơi ra hồ sơ mật với Pentagon Papers
Nelson Mandela (1918-2013), quán quân Giải Nobel Hòa Bình năm 1993, nhà hoạt động chống chế độ phân biệt chủng tộc bị tù 27 năm, và là vị tổng thống người da đen đầu tiên được bầu trong cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên của nước Nam Phi vào năm 1994, đã từng nói rằng, “Giáo dục là vũ khí có sức mạnh nhất mà bạn có thể sử dụng để thay đổi thế giới.” Hơn ai hết, Nelson Mandela là người không những hiểu rõ giá trị thực sự của nền giáo dục mà còn áp dụng kiến thức đó trong việc làm thay đổi đất nước và dân tộc Nam Phi của ông. Ông đã dẫn dắt Nam Phi từ một quốc gia ngập chìm trong bóng tối của thù hận, phân hóa và lạc hậu để vươn mình lên trong ánh sáng của đoàn kết, hòa bình và phát triển.
Hoa Kỳ đã tấn công Iran. Chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gợi ý rằng có thể trì hoãn bất kỳ hành động quân sự nào của Mỹ trong nhiều tuần, ông tuyên bố vào ngày 21/6 rằng máy bay Mỹ đã tấn công ba địa điểm hạt nhân của Iran, bao gồm cả cơ sở bị chôn sâu ở Fordow. Các quan chức Iran xác nhận rằng các cuộc không kích đã diễn ra. Mặc dù ông Trump khẳng định rằng các địa điểm này đã bị "xóa sổ", nhưng vẫn chưa rõ các cuộc tấn công đã gây ra thiệt hại gì.
Jena, Louisiana – một thị trấn 4.000 dân lọt thỏm giữa rừng thông – nơi bảng hiệu đầu làng ca ngợi đội bóng nữ vô địch của bang, nhưng cách đó chỉ ba dặm, sau hàng rào kẽm gai và lời Kinh Thánh treo lủng lẳng, là Trại Giam ICE đồ sộ - do GEO Group điều hành. Nơi đây hiện giam giữ hơn 1000 người – phần lớn chưa từng bị kết tội hình sự, nhiều người chỉ là dân đang xin tị nạn hợp pháp, số còn lại chưa kịp hiểu vì sao mình bị bắt...
Tại sao Trump lại vội vàng ban hành hàng loạt sắc lệnh hành pháp và chính sách mới như vậy?AI: Có hai lý do.Đầu tiên, tổng thống vội vàng vì nếu có bất kỳ điều gì sai trái xảy ra vào đầu nhiệm kỳ, ông có thể đổ lỗi cho chính quyền trước và nhà nước (những người làm việc cho ông). Nếu để lâu, những điều sai trái sẽ là trách nhiệm của ông, và Trump không thích chịu trách nhiệm.Thứ hai, ông biết trong hai năm nữa, đảng Cộng hòa sẽ mất quyền kiểm soát Hạ viện trong cuộc bầu cử quốc hội và ông sẽ trở thành què quặt. Ông cần phải hoàn thành mọi việc ngay bây giờ. Ông muốn tập trung vào các doanh nghiệp của mình trong hai năm cuối nhiệm kỳ tổng thống,
DB Derek Trần: Tôi làm tất cả để bảo vệ cộng đồng mình trong vấn đề di trú

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.