Chính Sách Cải Tổ Ngân Hàng Của Obama
Thanh Hà RFI - Nguyễn Xuân Nghĩa
...ủng hộ của dân cho TT Obama và đảng Dân chủ... đều sa sút chưa từng thấy...
Đề nghị cải tổ luật chơi của ngành ngân hàng, tránh để xảy ra một cuộc khủng hoảng như hồi năm 2008 ; giới hạn các hoạt động tài chính gây quá nhiều rủi ro, tránh để các ngân hàng đem tiền ký thác đầu tư quá trớn vào sòng bạc của Wall Street. Đó là mục tiêu tổng thống Hoa Kỳ, Barack Obama đề ra trong những ngày qua và chúng đã gặp phải sự chống đối dữ dội từ giới tài chính Mỹ, cũng như là trên thế giới.
Nhiều tiếng nói cho rằng chấm dứt cảnh để kinh tế Hoa Kỳ và người dân Mỹ trở thành «con tin của ngành tài chính ngân hàng» là một việc làm chính chính đáng, nhưng liệu chủ trương cải tổ theo đường lối kể trên do ông Obama đề xuất sẽ có nhanh chóng được thực hiện hay chăng"
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa giải thích vì sao chiều hướng cải tổ nói trên lại gặp phải một sự chống đối mạnh mẽ của giới tài chính, ngân hàng quốc tế, từ Hoa Kỳ đến châu Âu và kể cả ở châu Á.
Trong chưa đầy hai tuần qua tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đã hai lần tấn công giới các định chế ngân hàng của Mỹ : đúng một ngày trước khi ngân hàng JP Morgan Chase công bố kết quả hoạt động của năm 2009 và đáng chú ý hơn cả là khoản tiền thướng 29 tỷ đô la tiền thưởng mà ngân hàng này giành ra để tặng cho những người có công mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho tập đoàn tài chính này thì ông Obama đòi đánh thuế vào khoảng 50 ngân hàng lớn của Mỹ.
Mục tiêu nhằm lấy lại phần nào khoản 700 tỷ đô la mà chính quyền đã tung ra vào những tháng cuối 2008 để cứu nguy ngân ngân hàng sau khi Lehman Brothers sụp đổ hồi tháng 9 cùng năm.
Gáo nước lạnh thứ nhì tổng thống Mỹ đã dội lên thị trường Wall Street liên quan đến tuyên bố hôm thứ năm vừa qua (ngày 21/1) khi Barack Obama đề cập đến kế hoạch giới hạn một số hoạt động đầu tư của các ngân hàng, giới hạn khả năng ngân hàng mang tiền ký thác của công chúng vào các thị chứng khoán để đầu tư, kiếm lời.
Có lãi thì tiền lãi vào túi ngân hàng, vào túi các tay trader suất sắc mà hễ thua lỗ thì các ngân hàng này lại trông chờ vào sự cứu vớt của nhà nước, như kế hoạch khổng lồ 700 tỷ đô la mà chính quyền tổng thống Bush vài tháng trước khi mãn nhiệm đã phải vội vàng tung ra để cứu nguy các ngân hàng bị đe dọa khánh tận.
Một đề xuất khác của ông Obama là tránh để tư bản Mỹ tập trung quá nhiều vào một vài tập đoàn ngân hàng. Hiện nay 35% tổng số các khoản ký thác trên toàn nước Mỹ đặt trong tay bốn ngân hàng lớn của Hoa Kỳ là Bank of America, JP Morgan Chase, Citygroup và Wells Fargo. Cách nay hai năm, tức trong giai đoạn tiền khủng hoảng, tỷ lệ này chỉ là 28%
Ngay sau phát biểu của chủ nhân Nhà trắng vào thứ năm tuần trước cổ phiếu của các ngân hàng lớn ở Hoa Kỳ đã mất giá nghiêm trọng, sụt từ bốn đến hơn sáu điểm. Ngược lại những ngân hàng có quy mô hoạt động nhỏ và chỉ phát triển ở cấp địa phương thì lại được các cổ đông chiếu cố.
Theo chuyên gia Nguyễn Xuân Nghĩa tuyên bố của ông Obama tuần qua trước hết là nhắm đến mục tiêu chính trị: tấn công vào giới tài chính để xoa dịu dư luận Mỹ đang bất mãn trước các khoản tiền thưởng khổng lồ mà giới ngân hàng giành cho nhân viên giỏi và cho các nhà lãnh đạo ; trong lúc nước Mỹ đang phải đương đầu với nạn thất nghiệp lên đến 10% thì các ngân hàng lớn ở Hoa Kỳ lại ăn nên làm gia hơn bao giờ hết.
Nếu cải tổ hệ thống ngân hàng, điều chỉnh đường lối hoạt động để tránh rủi ro, tránh để xảy ra các vụ làm liều của ngân hàng là việc làm được coi là chính đáng, thì chắc hẳn công luận Mỹ sẽ dễ dàng chấp thuận đề nghị cải tổ này. Vấn đề còn lại là chúng sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của bản thân các ngân hàng chính điểm này đã khiến giới ngân hàng Mỹ có phản ứng mạnh mẽ tuần qua.
Tổng thống Obama mới chỉ phác họa ra đường lối cải tổ và việc thực hiện còn phải được quốc hội lưỡng viện thông qua.Nhưng những tuyên bố của ông đã làm rúng động thị trường tài chính Mỹ và cũng đã vượt ra ngoài biên giới Hoa Kỳ.
Thanh Hà: Xin kính chào anh Nghĩa. Thưa anh, một tuần sau khi đề nghị nâng mức lệ phí đánh trên một số ngân hàng trước đây đã được chính quyền cấp cứu để lấy lại, tôi xin trích nguyên văn "không thiếu một xu" về cho công khố, hôm Thứ Năm 22 vừa qua, Tổng thống Barack Obama lại long trọng thông báo đề nghị cải tổ luật lệ để giới hạn rủi ro đầu tư của các ngân hàng nhận tiền ký thác của công chúng. Hai đề nghị ấy khiến các thị trường chứng khoán thế giới đều mất giá mạnh vì cổ phiếu các ngân hàng theo nhau rớt giá. RFI xin anh vui lòng trình bày cho bối cảnh của vấn đề, trước hết là ông Obama muốn gì"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Ông Obama muốn tìm biện pháp rẻ tiền nhất để nâng giá trị cổ phiếu của bản thân - là sự ủng hộ của công chúng - và có khi gặp hiện tượng gọi là "hậu quả bất ngờ" vì các thị trường tài chính đều tuột giá mạnh. Tôi xin giải thích về bối cảnh của chuyện này.
- Kinh tế Hoa Kỳ đã đụng đáy và đang hồi phục trong hoàn cảnh bấp bênh với thất nghiệp còn quá cao và điều ấy ảnh hưởng đến tâm lý dân chúng. Hậu quả trước hết là mức ủng hộ của quần chúng cho Tổng thống Obama và đảng Dân chủ đang nắm đa số tại cả hai viện Quốc hội đều sa sút chưa từng thấy. Sau khi đã đích thân vận động cho các ứng cử viên Dân chủ tại New Jersey và Virginia hồi tháng 11, rồi tại Massachusetts vào tuần trước, mà ngần ấy người đều thất cử nặng, ông Obama phải đảo ngược tình hình bằng giải pháp có thể ăn khách là tấn công tài phiệt Wall Street.
- Vì vậy, hôm 14, ông đề nghị Quốc hội nghiên cứu việc đánh thuế các tổ hợp ngân hàng và bảo hiểm lớn để lấy lại khoảng 120 tỷ đô la đã cấp cứu các cơ sở này. Rồi một tuần sau, hôm 21, thì ông công bố đề nghị cải tổ luật lệ ngân hàng để thứ nhất giảm thiểu rủi ro về đầu tư và thứ hai giới hạn kích thước của các cơ sở quá lớn. Loại biện pháp này mới khiến cổ phiếu ngân hàng sụt giá, kéo theo cả thị trường chứng khoán không riêng gì Hoa Kỳ mà toàn cầu. Đó là về bối cảnh chính trị.
Thanh Hà: Thưa anh, nội dung của những đề nghị này là những gì mà lại gây phản ứng nặng như vậy trên thị trường"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thật ra, ông Obama mới chỉ nêu lên một số chiều hướng cải cách chứ chưa đi vào chi tiết. Nhưng người ta chú ý đến sự kiện là khác với những đề nghị có tính chất "cải tạo xã hội" như cải tổ chế độ bảo dưỡng y tế, giáo dục hay bảo vệ môi sinh mà ông Obama đã để cho lưỡng viện Quốc hội nghiên cứu và biểu quyết, lần này, chính là Hành pháp đề nghị phương hướng cải cách. Tức là ông Obama đặt uy tín của mình vào việc cải tổ ấy vì nghĩ rằng nó phù hợp với lòng dân.
- Quả thật là dân Mỹ thất vọng với các tổ hợp tài chính và ngân hàng đã vì ham lời và bất cẩn mà lấy những rủi ro quá lớn trong đầu tư rồi khi vỡ nợ thì lại cần chính quyền cấp cứu vì sợ là các cơ sở này mà phá sản thì sẽ di hại cho cả nền kinh tế. Vì vậy, việc ông Obama muốn giới hạn kích thước và tầm hoạt động của các ngân hàng là điều dễ hiểu. Thứ nhất, ông muốn ngăn ngừa hiện tượng tập trung tư bản vào các tổ hợp quá lớn là điều chính đáng, vì khi quá lớn thì chính quyền sẽ phải cấp cứu để kinh tế và quần chúng khỏi bị vạ lây nếu chúng bị sụp đổ. Thứ hai, việc hạn chế một số nghiệp vụ đầu tư bằng tiền ký thác của dân chúng cũng là điều nên làm, trên nguyên tắc, để trương chủ ký thác không bị mất tiền do những tính toán quá nhiều rủi ro của các ngân hàng. Tuy nhiên, từ nguyên tắc đến thực tế áp dụng thì người ta có nhiều giải pháp và sẽ đụng vào một rừng luật lệ và những phức tạp về nghiệp vụ ngân hàng.
Thanh Hà: Xin đề nghị anh giải thích về các luật lệ và nghiệp vụ ngân hàng đó cho thính giả.
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Ngày xưa, sau vụ Tổng khủng hoảng thời 1929-1933, Hoa Kỳ có đạo luật gọi là Glass-Steagall năm 1933 nhằm phân biệt hai loại ngân hàng. Thứ nhất là các ngân hàng thương mại nhận tiền ký thác của dân chúng rồi đem tiền ấy đi kinh doanh kiếm lời và trả tiền cho trương chủ. Các ngân hàng này được Ngân hàng Trung ương thanh tra và kiểm soát rất chặt để khỏi làm trương chủ mất tiền. Thứ hai là các ngân hàng đầu tư hay "banques d'affaires" là dùng vốn riêng để đầu tư hay cố vấn về đầu tư hầu kiếm lời, rủi ro nếu có là các chủ đầu tư phải chịu, nên họ có quy chế kiểm soát khác. Năm 1999, dưới thời Chính quyền Bill Clinton, đạo luật này được thu hồi trong tinh thần giải tỏa bớt sự kiểm soát khiến lằn ranh giữa hai loại ngân hàng đó không còn rõ rệt nữa.
- Năm 2008, khi vụ khủng hoảng tài chính bùng nổ, nhiều ngân hàng thương mại tương đối vững mạnh vì ít lấy rủi ro trong đầu tư đã tung tiền mua lại hoặc sát nhập với các ngân hàng đầu tư bị vỡ nợ. Vì vậy, ta có các tập đoàn ngân hàng thuộc loại hỗn hợp. Đó là vừa nhận tiền ký thác của công chúng và có thể vay tiền của ngân hàng trung ương khi thiếu thanh khoản và được bảo vệ để khỏi làm mất tiền ký thác của dân chúng nhưng cũng lại dùng vốn riêng để đầu tư vào các quỹ đối xung, hedge funds, hay các nghiệp vụ có lời lớn nhưng rủi ro cao. Đề nghị của ông Obama vì thế nằm trong tinh thần tái lập lại đạo luật Glass-Steagall ngày xưa và sẽ dẫn đến việc các ngân hàng phải gỡ bỏ phần đầu tư vào các quỹ đầu tư và giải tỏa bớt những nghiệp vụ đầu tư có rủi ro.
Thanh Hà: Nếu những việc ấy là phần nào chính đáng như anh vừa giải thích thì vì sao phản ứng của thị trường lại có vẻ tiêu cực như vậy"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa là vì thị trường không vận hành như chính trường!
- Thứ nhất, hiện nay, các ngân hàng Mỹ đều đã bị một giới hạn là không được chiếm một thị phần cao quá 10%, cụ thể là không ngân hàng nào được nhận ký thác cao quá 10% tổng số ký thác của cả nước. Ông Obama muốn đặt thêm một mức giới hạn nữa vì sau vụ khủng hoảng, việc các ngân hàng sát nhập với nhau đã mặc nhiên dẫn tới hiện tượng tập trung tư bản. Thị trường có phản ứng bất lợi vì các ngân hàng lớn hiện nay bị thân chủ nghi ngờ rằng sẽ bị chính quyền chiếu cố và không thể bành trướng được nữa. Nhiều cơ sở thì có khi ra khỏi thị trường ngân hàng thương mại để được rộng quyền đầu tư. Tôi thiển nghĩ rằng khi Quốc hội cứu xét đề nghị này thì có khi sẽ đặt ra tiêu chuẩn khác, thí dụ như nâng mức dự trữ pháp định để nếu muốn nhận nhiều ký thác hơn thì phải tăng vốn và chịu nhiều rủi ro hơn. Và nhiều phần thì sẽ áp dụng một cách tiệm tiến trong năm ba năm chứ không thể lập tức như các chính trị gia mong muốn. Vả lại, các tổ hợp bị vỡ nợ năm kia đều không thuộc loại nhận tiền ký thác của dân chúng và sự hốt hoảng của quần chúng lẫn những lúng túng của chính quyền thời ấy mới thực sự gây ra khủng hoảng.
- Thứ hai, về việc hạn chế tầm hoạt động trong đầu tư thì thứ nhất, phải xem là ngân hàng dùng bao nhiêu tiền ký thác của trương chủ vào việc đầu tư đó, có nhiều hay không. Chuyện này không dễ vì các nghiệp vụ đều hòa nhập với nhau, chứ không phải là có tiền xanh là ký thác và tiền đỏ là vốn riêng. Thí dụ, một thân chủ vừa ký thác vừa yêu cầu ngân hàng đầu tư tiền của họ để kiếm lời chẳng hạn. Đã vậy, nếu không được dùng một phần tiền ký thác của công chúng vào việc đầu tư trên thị trường cổ phiếu có rủi ro thì có khi ngân hàng lại có thể lấy tiền đó cho vay vào những nghiệp vụ rủi ro khác trên thị trường địa ốc chẳng hạn, kết cuộc thì vẫn là nâng mức rủi ro cho thị trường. Nói cho dễ hiểu thì còn có nhiều cách giải quyết nhu cầu này và Quốc hội sẽ còn phải tham khảo ý kiến của thị trường chứ không dễ dàng ban hành những liều thuốc có khi lại đổ bệnh.
Thanh Hà: Như vậy thưa anh, những đề nghị này mới chỉ được nêu ra như phương hướng mà thôi chứ chưa đi vào áp dụng cụ thể phải không" Thế thì tại sao các thị trường tài chính khác ngoài nước Mỹ cũng tuột giá theo"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa là vì chúng ta đã sống trong một thế giới toàn cầu hóa. Kế hoạch của ông Obama cũng chi phối các chi nhánh Hoa Kỳ của các ngân hàng ngoại quốc. Thí dụ như BNP Paribas của Pháp có hệ thống ngân hàng thương mại Bank of the West đang kinh doanh trên 20 tiểu bang của Mỹ và First Hawaiian Bank tại tiểu bang Hawaii. Các ngân hàng này có thế bị tăng thuế và giới hạn nghiệp vụ y như ngân hàng Mỹ. Và các ngân hàng Mỹ đang kinh doanh hay liên doanh ở khắp nơi cũng bị ảnh hưởng, có khi sẽ phải bán tháo các quỹ đối xung của mình để chấp hành luật lệ, nói chung thì phản ứng của các ngân hàng trên thế giới đều có vẻ bất lợi.
- Ngoài ra, việc Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ là ông Ben Bernanke sẽ mãn hạn vào cuối tháng này mà việc Quốc hội tái bổ nhiệm ông cũng đã trải qua hai ba ngày bất trắc vì sự chống đối của một số chính khách Dân Chủ cũng tạo ra cảm giác bất an cho các thị trường vào tuần trước khi người ta thấy sự chi phối quá mạnh của chính trị tại Hoa Kỳ.
Thanh Hà: Theo như nhận xét của anh thì kế hoạch cải tổ này có khả thi hay không"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Chúng ta sẽ chỉ biết được khi nó được khai triển cụ thể hơn. Nhiều phần thì tôi nghĩ rằng người ta sẽ phải hòa thêm nước có loãng hơn một chút chứ nếu đắng quá và thị trường công phạt thì kết quả sẽ lại khác. Việc các thị trường chứng khoán sụt giá mạnh cũng sẽ khiến các chính trị gia phải cân nhắc thêm vì tình trạng còn khá bấp bênh của sự phục hồi.
- Ngoài ra, khi thông báo đề nghị này hôm Thứ Năm vừa qua, ông Obama đưa ông Paul Volcker, là nguyên Thống đốc Ngân hàng Trung ương, ra đứng bên cạnh, để lấy uy tín của một chuyên gia ngân hàng mà ai cũng kính trọng hầu có hậu thuẫn về chuyên môn. Ông Volcker này đang là Cố vấn trưởng về Phục hồi kinh tế và từ lâu đã công khai nói đến nhu cầu cải tổ theo hướng đó. Nhưng hai nhân vật khác trong nội các và cũng có thế lực không kém là Tổng trưởng Ngân khố Tim Geithner và Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Larry Summers thì có vẻ dè dặt hơn. Tôi nghĩ rằng ngay trong ban tham mưu của ông Obama cũng chưa có sự nhất trí. Bên Quốc hội cũng vậy, vì có nhiều ủy ban đã nghiên cứu và chuẩn bị hồ sơ này nên vấn đề sẽ còn phải được thảo luận nhiều và chưa thể lập tức thành luật được đâu. Hai nhân vật Dân Chủ cầm đầu ủy ban tài chính của Thượng và Hạ viện đều cho biết là họ sẽ thận trọng nghiên cứu đề nghị của Tổng thống Obama.
- Dù sao, ông Obama chỉ cần xuất hiện để chứng tỏ mình đang vì dân nghèo mà tấn công vào thành trì tài chính Wall Street thay vì để dư luận cứ nói mãi về những thất bại chính trị trong thời gian qua thì cũng là một cách đánh lạc hướng có lợi về chính trị dù hơi nhuốm mùi đấu tranh giai cấp. Trước mắt thì Wall Street cũng biết thân biết phận mà tần tiện hơn trong việc ban phát tiền thưởng để khỏi bị mang tiếng là lấy tiền thuế của dân chia nhau xài và khi hoạn nạn thì lại đòi chính quyền cấp cứu. Chúng ta sẽ có cả năm nay để tìm hiểu tiếp về những biện pháp cải cách cụ thể, vì bề nào thì cũng phải có luật lệ cải cách rõ ràng hơn để không cho tai họa tái diễn. Chúng ta sẽ còn theo dõi chuyện này qua các hội nghị sắp tới của nhóm G7 và G20.
Gửi ý kiến của bạn
