Múa Gậy Làm Sao"
Nguyễn Xuân Nghĩa
Tổng Thống Obama ra Oba-mix...
Không hổ danh là người ngang ngược, Tổng thống George W. Bush đã đọc bài diễn văn thuộc loại quan trọng nhất trong sự nghiệp của ông vào ngày Thứ Năm 13 vừa qua. Ngay giữa một vụ khủng hoảng trầm trọng của toàn cầu, ông ra trước diễn đàn nổi tiếng của tư bản tại New York để bênh vực chủ nghĩa tư bản.
Bài diễn văn dài hơn 2.900 chữ, đọc hơn 20 phút - từ 13:58 tới 14:22 giờ miền Đông - được vỗ tay mươi lần. Một số người theo dõi thì tin rằng lời phát biểu này đã khiến chỉ số Kỹ nghệ Dow Jones trên thị trường cổ phiếu New York đang sụt hơn 300 điểm đã tăng hơn 500 điểm trước giờ đóng cửa vào hôm 13!
Nhằm chuẩn bị cho thượng đỉnh ngày Thứ Bảy 15 của nhóm G-20, ông Bush đọc bài diễn văn ngợi ca tư bản chủ nghĩa và đả kích hai quan điểm phổ biến, là tăng cường sự kiểm soát của chính quyền đối với thị trường và phát huy tinh thần "mậu dịch công bằng" - mật hiệu của chánh sách "bảo hộ mậu dịch". Ông gián tiếp bác bỏ lập luận của các lãnh tụ Âu Châu trước khi chào mừng họ trong buổi tiếp tân hôm Thứ Sáu.
Ông Bush kiên cường thủ vai... ông Ác, một nhân vật bảo thủ hắc ám của nước Mỹ đáng ghét.
Và đó là món quà cuối ông còn có thể tặng người kế nhiệm là Tổng thống tân cử Barack Obama, người được cử tri Hoa Kỳ bầu lên trước sự hài lòng của các quốc gia vì sẽ là ông Thiện. Nhưng, không có ông Ác thì ông Thiện sẽ quay trong chân không, và càng xoay càng lùi, kéo theo ảnh hưởng suy xụp của Hoa Kỳ trên trường quốc tế.
Thượng đỉnh G-20 này là một màn hài kịch tốn kém vì mục tiêu bất khả là xây dựng lại một kiến trúc tài chánh toàn cầu thay thế hệ thống Bretton Woods đã được Mỹ lập ra từ năm 1944 - và thực sự phá vỡ từ tháng Tám năm 1971, từ đã lâu. Việc đó bất khả vì thứ nhất, thế giới chưa ra khỏi khủng hoảng tài chánh nên thảo luận về việc xây dựng lại một ngôi nhà đang cháy là chuyện quá sớm. Huống hồ, mỗi quốc gia hay nhóm quốc gia tham dự thượng đỉnh lại có mục tiêu, ẩn ý và nghị trình riêng. Đổng thuận duy nhất của các lãnh tụ này là đẩy lui vị trí quá mạnh của Hoa Kỳ. Nghĩa là sẽ cột tay tân Tổng thống thứ 44 sau này...
Vì vậy, ta mới kết luận rằng trước khi ra về, ông Bush còn cố giựt cùi chỏ để mở rộng khả năng hành động của người kế nhiệm vì, nói gì thì nói, cả hai Tổng thống 43 Cộng Hoà và 44 Dân Chủ đều là Tổng thống Hoa Kỳ, chứ không phải Tổng thống Âu Châu, và sẽ phải bảo vệ quyền lợi của Mỹ.
Nhưng George W. Bush chỉ có thể làm như vậy mà thôi.
***
Còn lại, Barack Obama phải tính ra chuyện khác. Trước tiên là chuyện cứu nguy kinh tế của Mỹ. Sau mươi ngày hồ hởi - ôi, những ngày vui qua mau - Obama bắt đầu bần thần. Nhất là trong mươi ngày bần thần đó và chưa tìm ra những người sẽ quản lý nền kinh tế tài chánh Hoa Kỳ từ năm tới, thị trường chứng khoán cứ tuột giá đều. Từ hơn 9.319 điểm vào mùng ba thì chỉ số kỹ nghệ Dow Jones chưa tới 8.500 điểm, cụ thể thì chỉ tăng được hai ngày mùng bảy và 13, còn lại thì cứ rụng như sung chín, mất mấy ngàn tỷ đô la trong các ngày mùng năm, mùng sáu, ngày 10, 11, 12 và 14! Trong 10 ngày đó, chỉ số tiêu biểu hơn, vỉ bao gồm 500 doanh nghiệp đủ loại, là S&P 500 đã sụt mất hơn 13% trị giá sau khi đã mất hơn 23% kể từ Đại hội đảng Dân Chủ.
Đúng là tuần trăng mật đắng. Đâm ra, các tin xấu dồn dập đã đẩy liên danh Obama-Biden vượt qua liên danh McCain-Palin nay vẫn cứ tuôn trào, như con thuyền bị rò rỉ ngập nước khi sắp có truyền trưởng mới.
Thắng rồi đã vậy, múa gậy làm sao"
Trong mấy tuần cuối của cuộc tranh cử, Barack Obama khéo nhá cho dư luận thấy lập trường ôn hoà trung tả của mình với dàn cố vấn thuộc ban tham mưu kinh tế năm xưa của Tổng thống Bill Clinton. Nhờ vậy, ông thuyết phục được thành phần cử tri ôn hoà, độc lập và những người cho tới lúc cuối vẫn còn do dự. Bây giờ hết là lúc nói mà phải làm, ông sẽ ngả theo hướng nào"
Hay sẽ gặp bài toán thời 1993 của Bill Clinton"
***
Năm 1992, ông Clinton ra tranh cử với nhãn hiệu "Đổi mới đảng Dân Chủ" theo xu hướng ôn hoà hơn, trung tả tay vì cực tả, và với lời hứa cắt giảm bội chi ngân sách. Nhưng vừa đắc cử là Clinton đụng phải thực tế bên trong - giữa ban tham mưu tranh cử là các lý thuyết gia rất trẻ về cuộc cách mạng xã hội với các viên chức thực sự am hiểu về kinh tế, thị trường và thủ tục ngân sách - rồi bên ngoài - với Quốc hội do đảng Dân Chủ chiếm đa số và đảng Cộng Hoà thiểu số nhưng vẫn đủ mạnh để không tương nhượng. Ông còn bị cài cùi chỏ rất sắc của phu nhân Hillary lẫn phản ứng rất khe khắt của thị trường.
Rốt cuộc, Clinton bị phỏng tay, đảng Dân Chủ mất đa số tại cả hai viện trên dưới trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 1994. Từ đó, ông mới xoay hẳn về hướng trung dung và áp dụng bài bản ôn hoà của đảng Cộng Hoà, để tái đắc cử năm 1996, chống lại một Nghị sĩ anh hùng thời chiến, là Bob Dole.
Bây giờ, Barack Obama đang được nhắc nhở, hoặc bị lôi kéo, về tấm gương đó.
Ngược với suy luận - ngụy tạo thành thông tin - rằng Obama đã giành thắng lợi long trời lở đất - landslide - ông chỉ thắng lớn với lá phiếu cử tri đoàn, số phiếu phổ thông 52% không là vĩ đại. Đối thủ là McCain bị dìm trong tám năm của Bush vẫn lấy được 46% là phiếu cử tri, được số người ủng hộ còn lớn hơn Bill Clinton năm 1992!
Cũng vậy, dù đa số dân chúng đều chán ngán đảng Cộng Hoà, mà chán là phải, đảng Dân Chủ chưa đủ đa số khuynh đảo tại Lưỡng viện Quốc hội: chừng 58/100 ghế Nghị sĩ và 256/435 ghế Dân biểu. Mà vẫn mang tiếng là kiểm soát cả Hành pháp và Lập pháp. Đảng Dân Chủ mà không thống nhất bên trong, là điều nan giải vì phản ứng kiêu binh của phe cực tả, và bên ngoài không thỏa hiệp được với đảng Cộng Hoà, Tổng thống Barack Obama sẽ lãnh trách nhiệm!