Trong mấy thập niên qua thế giới lên cơn sốt với giá dầu thô (còn gọi là dầu mỏ) lên cao làm cho các nước phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Liên hiệp Âu châu trở nên lệ thuộc vào kho dầu Trung đông, và nhiều người cho rằng dầu thô là một vấn đề tạo ra căng thăng trên thế giới.
Giải pháp là cần chế biến Ethanol (1) từ thực vật, chính yếu là bắp, đậu nành, mía v.v... để trộn với xăng chế biến từ dầu thô để chạy xe. Người ta nghĩ rằng nếu sản xuất đủ Ethanol thì thế giới giải quyết được một vấn đề nhức nhối là lệ thuộc vào các nước sản xuất dầu hỏa, và về lâu dài giải quyết một vấn đề lớn cho nhân loại là đến một lúc nào đó các kho dầu mỏ khô cạn. Ngoài ra Ethanol khi cháy thải ít khí nhà kiếng vào bầu khí quyển hơn là xăng chế biến từ dầu mỏ.
Vấn đề chế biến Ethanol trở thành một chính sách lớn tại Hoa Kỳ sau vụ khủng hoảng dầu thô năm 1974 khi khối các nước sản xuất dầu thô (gọi là khối APEC) phong tỏa dầu. Để quan trọng hóa vấn đề, ngày 18/4/1977 tổng thống Carter xuất hiện trước truyền hình toàn quốc tuyên bố rằng sự chế biến nhiên liệu thay thế dầu thô là “một cuộc chiến tranh vì đạo lý” (nguyên văn: “moral equivalent of war”).
Nhưng có một hệ lụy các chuyên viên thực phẩm trên thế giới quan tâm nhưng chưa tạo được dư luận để thế giới cùng quan tâm. Đó là càng sản xuất Ethanol, giá các phẩm vật như bắp, đậu nành .... trên thế giới càng cao và sẽ sinh ra nạn đói tại các nước nghèo, nhất là những nước thực phẩm chính là bắp. Dưới nhãn quan của các chuyên viên thực phẩm của Liên hiệp quốc, cái “đạo lý” của các nước cần dầu và dư thực phẩm trở thành “vô đạo lý” đối với các nước cần thực phẩm hơn là cần dầu thô. Và vấn đề này sẽ đưa thế giới vào một vấn đề nan giải khác như quan hệ giữa nhu cầu phát triển kinh tế và sự nóng dần của bầu khí quyển làm đảo lộn thời tiết trên thế giới.
Hiện nay hai nước sản xuất Ethanol nhiều nhất trên thế giới là Hoa Kỳ và Brazil với sự giúp đỡ và trợ cấp của chính phủ. Cái khác biệt là Hoa Kỳ sản xuất Ethanol chính yếu từ bắp, và Brazil sản xuất từ mía. Năm 2005 trong tổng số 9.66 tỉ gallons Ethanol (một gallon bằng 3.78 lít) sản xuất trên thế giới Hoa Kỳ sản xuất 44.5% từ bắp, và Brazil sản xuất 45.2% từ mía. Âu châu chuyên sản xuất dầu cặn (diesel) khoảng 1 tỉ gallon từ các loại hạt có dầu.
Vào cuối năm 2006 Hoa Kỳ có 110 trung tâm sản xuất Ethanol. 73 trung tâm khác đang được xây cất. Theo dự trù cuối năm 2008 Hoa Kỳ có khả năng sản xuất 11.4 tỉ gallons một năm. Tổng thống Bush mới đây đặt một mục tiêu cao hơn là 35 tỉ gallons một năm vào năm 2017.
Nhu cầu bắp để sản xuất Ethanol tại Hoa Kỳ đang làm ảnh hưởng đến thị trường bắp, vì Hoa Kỳ sản xuất 40% bắp trên thế giới và chiếm 50% lượng bắp xuất cảng trên toàn thế giới. Tháng Ba vừa qua giá bắp ở Hoa Kỳ lên cao nhất trong 10 năm qua với giá $4.38 một giạ (chừng 36 lít), và giá lúa mì và gạo cũng gia tăng vì nông dân giảm đất trồng lúa mì và lúa để trồng bắp.
Những điều này ảnh hưởng rất ít ở Hoa Kỳ đến độ không ai để ý nhưng đối với các nước nghèo là một vấn đề lớn. Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới (World Bank) năm 2001, có khoảng 2.7 tỉ người đa số sống ở Phi châu, Á châu và Nam Mỹ có lợi tức $2 mỹ kim một ngày, và phần lớn số tiền này dùng vào thực phẩm, chính yếu là bắp, gạo, đậu nành, khoai mì. Nếu giá những thứ thực phẩm này lên cao một chút thôi cũng có thể gây ra nạn đói hoặc ít nhất là nạn thiếu ăn.
Một câu hỏi khác là: sự sản xuất Ethanol có làm cho thế giới bớt lệ thuộc vào dầu mỏ không" Câu trả lời là “không”, vì sức tiêu thụ năng lượng của thế giới càng ngày càng tăng. Theo ước lượng của Cơ quan Cung cấp Tài liệu về Năng lượng của Hoa Kỳ (U. S. Energy Information Administration), khả năng tiêu thụ năng lượng của thế giới sẽ tăng 71% trong thời gian từ năm 2003 đến năm 2030, chính yếu do nhu cầu phát triển của Trung quốc và Ấn độ. Sự kiện này làm giá dầu mỏ không thể giảm và nhu cầu sản xuất Ethanol càng cao, kết quả là giá thực phẩm tại các nước nghèo càng lên cao và áp lực của nạn đói càng mạnh.
Những người chủ trương sản xuất Ethanol để giải quyết vấn đề năng lượng nghĩ rằng có thể khai khẩn thêm đất và gia tăng kỹ thuật trồng trọt để tăng lượng bắp cần cho nhu cầu sản xuất Ethanol mà không làm ảnh hưởng đến giá bắp trên thế giới. Nhưng nếu lấy Hoa Kỳ làm chuẩn thì trong 10 năm qua lượng sản xuất bắp của Hoa Kỳ chỉ tăng 2% mỗi năm, trong khi lượng bắp cần cho Ethanol đòi hỏi gấp đôi số tăng đó. Đó chưa nói đến sự khai khẩn thêm đất để trồng bắp có thể ảnh hưởng đến Chương trình Bảo vệ Môi sinh của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (Department of Agricultures Conservation Reserve Program).
Với tình hình phát triển và tranh chấp hiện nay trên thế giới giá dầu thô sẽ không có cơ giảm, giá thực phẩm (chính yếu là bắp, đậu nành và lúa mì, gạo) do nhu cầu sản xuất Ethanol sẽ lên cao và các nước nghèo, nhất là những nước không có dầu thô sẽ phải chịu một lúc hai gánh nặng là giá thực phẩm và giá nhiên liêu cao. Theo thống kê của Cơ quan Lương Nông Quốc tế (UN Food and Agriculture Organization) trên thế giới có 82 nước thiếu thực phẩm và đa số các nước này đều là nước nhập cảng dầu .
Để thấy ảnh hưởng của sự khô cạn thực phẩm đối với các nước còn thiếu ăn trên thế giới hãy lấy thí dụ một nước có dầu hỏa và chưa đến nổi thiếu ăn như Mexico. Người Mexico ăn bánh tráng bắp (tortilla) và có nhu cầu nhập cảng bắp (bằng tiền bán dầu mỏ). Trong số bắp nhập cảng 80% đến từ Hoa Kỳ. Cuối năm vừa qua giá bắp nhập cảng tăng từ $2.8 lên $4.2 một giạ làm cho giá tortilla tăng lên gấp đôi. Số dân nghèo tại Mexico khốn đốn. Tháng giêng năm 2007 vừa qua tổng thống Felipe Calderon buộc phải ra lệnh ngưng tăng giá bắp trong nước.
Viện Nghiên cứu Chính sách Thực phẩm Quốc tế ở Hoa Thịnh Đốn (International Food Policy Institute) ước lượng rằng với đà sản xuất Ethanol hiện nay giá bắp bây giờ sẽ tăng dần lên đến 20% vào năm 2010 và 41% vào năm 2020. Giá của các sản vật khác như các loại hạt có dầu, đậu nành, hạt cây hướng dương cũng tăng dần đến 26% vào năm 2010 và 76% vào năm 2020, và giá lúa mì sẽ tăng đến 11% vào năm 2010 và 30% vào năm 2020.
Vùng dưới sa mạc Sahara ở Phi Châu, và một vài vùng thật nghèo tại Á Châu và Nam Mỹ dân còn sống bằng củ khoai mì (cassava). Loại cây này có thể trồng ở đất xấu, nhưng với sự cạnh tranh đất để trồng bắp của các nhà đại sản xuất, giá củ mì cũng sẽ tăng lên 33% vào năm 2010 và 135% vào năm 2020.
Mặc dù các con số nói trên đều là dự phóng và sự chính xác của nó lệ thuộc vào nhiều yếu tố, nhưng nó nói lên một điều là cơn sốt sản xuất Ethanol hiện nay sẽ là nguyên nhân của nạn đói của những vùng thiếu may mắn trên thế giới trong tương lai.
Năm 1996 Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới về Thực Phẩm (World Food Summit) quy định mục tiêu giảm số 823 triệu người đói trên thế giới năm 1990 xuống còn 400 triệu trong năm 2015. Năm 2000 Hội nghị Phát triển Thiên niên kỷ của Liên hiệp quốc (UN Millennium Development Goals) cho biết trong năm 1990 cứ 100 người trên thế giới có 16 người còn đói và ấn định mục tiêu xóa đói bằng cách đưa con số này xuống 8 người vào năm 2015. Nhưng những mục tiêu này trở thành ảo tưởng với giá bắp, kéo theo các phẩm vật nông nghiệp khác, càng lúc càng cao. Ngân hàng Thế giới lượng định rằng nếu giá bắp và các phẩm vật nông nghiệp khác tăng 2% thì thực phẩm dân nghèo có thể mua được để ăn giảm 1%. Và với tình hình này năm 2025 số người bị nạn đói trên thế giới sẽ lên tới con số 1.2 tỉ người, nghĩa là gấp ba lần con số World Food Summit năm 1996 dự trù.
Theo hai giáo sư C. Ford Runge và Benjamin Senauer (xem tài liệu tham khảo), do sự thúc bách tránh lệ thuộc vào nguồn dầu mỏ tại Trung đông, và phần khác để giảm ảnh hưởng của khí nhà kiếng (làm nóng bầu khí quyển) Hoa Kỳ đã đưa ra những chương trình trợ cấp rộng rãi cho kỹ nghệ sản xuất Ethanol, nhưng nghiêng về sản xuất Ethanol bằng bắp và đậu nành. Thật ra (như đã nói ở trên) dù sản xuất Ethanol hết khả năng, Hoa Kỳ và thế giới vẫn còn lệ thuộc vào nguồn dầu mỏ. Về mặt khí nhà kiếng, nếu tính cả quá trình chế biến và xử dụng Ethanol thì Ethanol chỉ làm giảm khí nhà kiếng từ 12 đến 26% thôi.
Nói chung chính sách hiện nay của Hoa Kỳ khuyến khích sự sản xuất Ethanol sẽ không giải quyết các vấn đề mà nó có mục đích giải quyết, trong khi nó tạo ra thêm một vấn đề là làm khan hiếm một nguồn thực phẩm cần thiết cho các nước nghèo.
Một lĩnh vực đáng để tâm là Ethanol sản xuất bằng cellulose (trong thân cây, cỏ). Loại Ethanol này thải khí nhà kiếng ít hơn Ethanol sản xuất bằng bắp và đậu nành và chỉ thải bằng từ 15 đến 18% do khí thải ra bằng xăng chế biến từ dầu mỏ. Tuy nhiên chính phủ cũng như các nhà kỹ nghệ Hoa Kỳ chưa sẵn sàng chuyển sang lĩnh vực sản xuất này vì bắp quá dồi dào tại Hoa Kỳ, và kỹ nghệ sản xuất Ethanol bằng bắp đang mang lại nhiều lợi nhuận. Một bước dò dẫm của Bộ Năng Lượng Hoa Kỳ (U. S. Energy Department) là tháng Ba vừa qua Bộ này quyết định sẽ đầu tư 385 triệu mỹ kim vào 6 nhà máy thí nghiệm chế biến Ethanol từ cây và cỏ. Đây là một sáng kiến đáng hoan ngênh.
Tuy nhiên trên con đường dài giải quyết năng lượng và môi trường, chính phủ Hoa Kỳ thay vì dồn mọi sự trợ cấp cho kỹ nghệ sản xuất Ethanol cần có những bộ luật tiết kiệm năng lượng trong các lĩnh vực chế tạo xe hơi, xây nhà cửa và các cơ sở kỹ nghệ. Ngoài ra cần đầu tư nghiên cứu xử dụng năng lượng mặt trời, gió và sóng biển. Và trên hết là năng lượng nguyên tử.
Chính sách năng lượng hiện nay của Hoa Kỳ thiếu cân đối và cần điều chỉnh càng sớm càng tốt trước khi vấn nạn năng lượng chưa giải quyết xong mà nạn đói đã đe dọa những vùng thiếu may mắn trên thế giới./.
May 20, 2007
(1) Một loại hydrocarbon (hóa chất hữu cơ) có thể thay thế xăng chế biến từ dầu mỏ để chạy xe.
Tài liệu tham khảo: “How Biofuels Could Starve the Poor”, Foreign Affairs số tháng Năm & tháng Sáu 2007 do hai giáo sư C. Ford Runge và Benjamin Senauer viết. Giáo sư Runge chuyên về kinh tế ứng dụng và luật, đồng thời là giám đốc của trung tâm nghiên cứu các chính sách về thực phẩm và nông nghiệp tại đại học Minnesota. Giáo sư Senauer dạy về môn kinh tế ứng dụng và là phụ tá của giáo sư Runge tại trung tâm nghiên cứu các chính sách về thực phẩm và nông nghiệp nói trên.
Gửi ý kiến của bạn
