Câu Chuyện Thầy Lang: Nắng Sài Gòn - Nắng Viễn Phương
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức
Viễn cư, chẳng nghe tiếng Cuốc quê hương mà sao Hè cũng nóng:
“Cái nóng nung người, nóng nóng ghê”.
Từ mấy tuần nay, khí hậu quá nóng tại Hoa Kỳ cũng như Việt Nam đã gây ra nhiều rối loạn sức khỏe cho mọi người, đặc biệt là các bác cao tuổi và các cháu bé.
Bình thường, khi sống trong không gian quá nóng thì cơ thể sẽ có một số phản ứng để giảm nóng, như là mạch máu giãn nở, máu dồn nhiều tới da khiến cho nhiệt phân tán đi. Đồng thời các hạch mồ hôi hoạt động mạnh, mồ hôi tiết ra nhiều, bốc hơi làm giảm nhiệt trong cơ thể.
Khi nhiệt độ thay đổi mà các cơ chế trên không thích nghi được hoặc khi có những nguy cơ tăng, giảm nhiệt khác thì một số bệnh liên quan tới sức nóng sẽ xảy ra. Các nguy cơ này có thể là:
* Yếu tố gây tăng nhiệt trong cơ thể gồm có: sự vận động của bắp thịt, lên kinh phong, nóng sốt do nhiễm trùng, vật vã cơ thể khi người ghiền thiếu nhớ cần sa ma túy hoặc do tác dụng của thuốc điều trị tâm bệnh.
* Yếu tố đưa đến suy yếu sự thoát nhiệt như tuổi cao, người quá mập mỡ giữ nhiệt, khô nước trong người, mặc quần áo bó sát, khi có bệnh tim, bệnh ngoài da hay do tác dụng của thuốc chữa bệnh tim, thuốc thông tiểu tiện.
Quý bác thường dễ bị hậu quả của khí hậu nóng ẩm vì hệ tuần hoàn giảm hoạt động, vì dùng nhiều loại thuốc ảnh hưởng tới khối lượng máu và sự đổ mồ hôi, vì đang mang nhiều bệnh ảnh hưởng lên sự thích nghi với sức nóng hoặc vì sức đề kháng kém hữu hiệu.
Nói vậy chẳng lẽ nắng chỉ mang tới rủi ro hay sao"!
Ánh nắng rất cần cho sự sinh tồn của mọi sinh vật. Không có nắng làm sao có sự quang hợp để biến khí carbon và nước thành thực phẩm nuôi thảo mộc. Mà không có thảo mộc thì con người và súc vật lại khốn đốn, thiếu thức ăn.
Ánh nắng cũng cần cho sức khỏe thể xác và tâm thần nữa chứ. Thường xuyên âm u là ta dễ rơi vào tình trạng trầm cảm, mất ngủ, rối loạn chuyển biến dưỡng chất cũng như sản xuất kích thích tố trong cơ thể. Cho nên mới có “ Nỗi buồn Mùa Đông”-Blue Winters của cư dân các vùng hiếm nắng.
Mà không có nắng Mai thì làm sao có được:
“Nắng vàng giỡn trên má,
Cô mơ tình nhân hôn.” (Nắng Mai- Thanh Tịnh).
Và “Nắng lên nửa bãi chiều rồi...” để cho Huy Cận:
“Ru em sẵn tiếng thùy dương đôi bờ” (Ngậm Ngùi-Huy Cận).
Nhưng, chỉ năm mười phút, vài giờ thì không sao, chứ nhiều ngày nhiều tháng dưới nắng chang chang, không áo quần che trở thì cũng có nhiều vấn đề lắm đấy.
Nắng với da
Với diện tích 17 thuớc vuông, da là bộ phận trải rộng lớn nhất của cơ thể. Về phương diện cấu tạo, da đã làm ngạc nhiên nhiều kiến trúc sư vì tính cách bền bỉ, nhậy cảm, đàn hồi mà Thượng đế đã tạo cho da.
Lại còn những chức năng quan trọng mà da trách nhiệm để bảo vệ cơ thể. Nào là rào cản chống lại sự xâm nhập của vi sinh gây bệnh, hóa chất độc hại, điều hòa thân nhiệt trước thay đổi phũ phàng của thời tiết nóng lạnh. Lại còn loãi ra khỏi cơ thể, qua mồ hôi, những chất phế thải trong người.
Cũng như mang cảm giác mềm mát cho bàn tay người tình mơn trớn, nâng niu.
Nhưng da cũng chịu chung số phận hóa già của các bộ phận trong cơ thể, cũng dễ dàng hư hao trước rủi ro của không gian và thời gian. Da khô nhăn nheo với tuổi đời chồng chất. Da ung thư, cháy xém dưới tia nắng mặt trời.
Tia nắng gắt có thể gây tác dụng xấu cho lớp da không được che trở.
Nhìn qua lăng kính, ánh nắng có bẩy mầu hòa hợp: tím, chàm, da cam, xanh dương, xanh lục, vàng và đỏ. Đó là những tia tương đối lành mà mắt thường có thể nhìn thấy. Nhưng cái tia tử ngoại, cực tím mà ta không nhìn thấy mới là đáng ngại, mới là rủi ro làm da khô, da ngứa, ung thư da.
Cực tím A chui sâu vào da, tiêu hủy sự đàn hồi, khiến cho da sớm nhăn già và cũng là rủi ro của ung thư.
Cực tím B giảm khả năng bảo vệ cháy nắng và là thủ phạm chính của ung thư da.
Cực tím C là nguy cơ tử vong cho cho mọi sinh vật, từ cỏ cây cho tới động vật.
Hàng năm, số người bị ung thư da tăng. Vì môi trường càng ngày càng xấu, khí quyển càng mất chất bảo vệ ozone trước tia tử ngoại của nắng...
Nguy cơ ung thư tăng theo với số tuổi của con người, nhất là từ 50 tới 70 tuổi.. Vùng mặt và đầu là nơi mầu mỡ cho ung thư tàn phá.
Tùy theo chủng tộc, giống tính, cũng như địa dư mà ung thư nhiều ít.
Nam giới dễ ung thư hơn các bà các cô. Có lẽ các ông mình trần, phơi nắng cắt cỏ, bón cây hơi nhiều, để cho vườn nàng đẹp.
Dân da mầu ít ung thư hơn dân da trắng vì họ có nhiều tế bào sắc tố che trở. Người có cặp mắt xanh, tóc đỏ, người sống gần xích đạo, trên cao độ cũng dễ bị ung thư.
Chín mươi phần trăm trường hợp ung thư da là do chất độc hại ảnh hưởng vào biểu bì. Nhất là tia tử ngoại của ánh nắng mặt trời.
Mà muốn bảo vệ, tránh ung thư vì nắng gắt thì cũng dễ thôi.
Ta cứ mặc quần áo trùm kín như mấy trự Trung Đông Ả Rập là xong. Lại mang thêm chiếc mạng phủ mặt của kiều nữ Taliban, là tha hồ ra nắng.
Nhưng, hãy coi chừng. Mấy ngài an ninh phi cảng là hay nghi ngờ, chiếu cố lắm đấy ạ. Có dấu khí cụ trong quần không" Có cài chất nổ trong áo ngực. Xin vào phòng kín. Thoát y. Kiểm tra. Đôi giầy tây mà còn phải tháo ra, đi chân không qua máy rà kim khí cơ mà. Rõ rắc rối.
Sao ta chẳng theo những nàng mặt phấn da hồng Sài Gòn, Hà nội. Lái Honda Dream, quần áo thùng thình gió bay, bao tay lụa cao cao tới nách, mạng nhung che mặt, nghiêng nghiêng vành nón rộng. Để bảo vệ nền da ngà ngọc. Thêm cặp kính râm thời trang nữa thì tha hồ mà liếc dọc nhìn ngang.
Rồi gửi xe, ta vào mỹ viện, lựa vài chai kem chống nắng. Để thoa ngăn ngừa tử ngoại phá hủy DNA và khả năng miễn nhiễm của da.
Bôi trên da, mỹ phẩm có công dụng phản chiếu tia nắng, nhất là các loại có từ 15 Yếu Tố Bảo Vệ (Sun Protection Factor-SPF) trở lên. Độ càng cao thì sự bảo vệ càng lâu. Phơi nắng càng nhiều thì cứ vài giờ nên thoa lại, nhất là khi đổ mồ hôi. Cũng là cơ hội tốt cho những người tình xích lại. Gần nhau.
Các mỹ phẩm chống nắng thường thường rất an toàn, nhưng khi dùng thì có đôi điều nên để ý:
- Trẻ em từ 6 tháng trở lên đều có thể thoa kem chống nắng; dùng loại hơi đục hoặc kem hơn là dung dịch trong suốt;
-Trước khi thoa, thử một chút kem trên mu bàn tay coi xem có bị dị ứng, đỏ da hay không. Mỗi nhà bào chế dùng các gia phụ khác nhau;
-Thoa mỹ phẩm lên toàn thân, trừ vùng da quanh mắt;
-Thoa từ 15-30 phút trước khi phơi nắng để chất chống tử ngoại thấm vào da;
-Lựa mỹ phẩm không tan trong nước nếu ta bơi lội;
-Tham khảo bác sĩ nếu trẻ em bị mụn trứng cá, để coi dùng kem nào không làm bệnh tăng lên.
Rồi an toàn tắm biển-phơi da...
Ảnh hường nắng lên sức khỏe
Nóng nắng gắt có thể gây ra một số bệnh như ban đỏ trên da, chuột rút, ngất sỉu, kiệt sức hoặc trầm trọng nguy hiểm tới tính mạng là trúng cảm nhiệt. Trúng cảm nhiệt cần được điều trị cấp cứu tại bệnh viện.
Các tai nạn này thường xảy ra khi khí trời vừa nóng vừa ẩm. Lý do là sự ẩm thấp của không khí trì hoãn sự bốc hơi trên da.
Phòng bệnh hơn chữa bệnh
Kinh nghiệm thường khuyên phòng bệnh hơn chữa bệnh. Các rối loạn vì nóng ẩm thường hay tái phát cho nên phòng ngừa lại càng quan trong hơn.
Sau đây là một số chăm sóc, hướng dẫn dành cho các bác:
Không nên cố gắng quá sức mình khi làm việc trong trời nắng. Khi cảm thấy có triệu chứng rắc rối, ngưng công việc ngay và tránh vào chỗ bóng mát nghỉ ít phút cho khỏe.
Uống nhiều nước lạnh pha với một chút muối khi phải ra ngoài nắng.
Tránh nhiều cà phê, rượu vì những thứ này làm đị tiểu tiện nhiều khiến cơ thể mất nước;
Mặc càng ít quần áo càng tốt khi ở nhà, quần áo rộng rãi thoải mái, vải xốp, màu lạt để tránh giữ nhiệt và để thấm mồ hôi.
Vải ka ki màu xanh lợt là tốt vì nó phân tán chứ không hút sức nóng.
Tránh vải làm bằng hợp chất như nylon, polyester.
Mỗi khi áo ướt sũng mồ hôi thì thay áo khô ngay.
Khi ra ngoài nắng, nên đội nón rộng vành, mắt mang kính râm.
Tránh ra nắng nếu có thể và nghỉ ngơi trong nhà
Tránh đi bộ, tập luyện cơ thể giữa buổi trưa vừa nóng vừa ẩm thấp.
Uống nhiều nước trước khi, trong khi và sau khi tập, chứ đừng đợi tới khi khát mới uống.
Khi đang bị nóng sốt, không tập luyện vì nhiệt độ sinh ra do sự vận động cơ bắp sẽ tăng nhiệt độ trong cơ thể.
Làm việc nhẹ dưới nắng bức, lâu lâu nên nghỉ tay, vào bóng râm thư giãn một lúc, “uống ly chanh đường” uống ly nước lạnh cho “phẻ” mát rồi hãy tiếp tục.
Kết luận
Khi nói tới ảnh hưởng của sức nắng gay gắt thì ta có thể ví cơ thể với cái đầu máy xe hơi. Nếu cả hai đều có nhiệt độ quá cao thì sẽ có khó khăn, trục trặc.
Biết trước để tránh sự quá nóng là điều khôn ngoan. Vì khi cơ thể đã bị trúng nhiệt rồi thì chẳng khác gì ta đang lái chiếc xe mà nước trong bình giải nhiệt đã sôi cạn, máy sắp bốc cháy, chỉ đủ sức lết tới nghĩa địa xe phế thải.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức, M.D.
Texas-Hoa Kỳ
Gửi ý kiến của bạn
