Tập đoàn Wal-Mart đã mua chuỗi siêu thị Seiyu của Nhật Bản để thuần hóa tính bảo thủ của dân tộc Nhật Bản, khiến cho các giám đốc quản trị của Nhật phải đổ xô tới Hoa kỳ để nghiên cứu cung cách làm ăn của tập đoàn này.
Wal-Mart được các đại gia Âu châu ví dụ như là một con đười ươi nặng 500 kg, có sức dáng mạnh để phá tan bất kỳ loại cửa hàng bán lẻ nào trên thế giới. Wal-Mart đã khiến cho hai công ty bán lẻ Carrefour và Promodes, lớn nhất nước Pháp, phải ngồi lại với nhau để tính kế đánh duổi con đười ươi này, sau khi Wal-Mart đã chiếm đoạt được hai chuỗi cửa hàng bán lẻ tại Đức và gần đây đã mua đứt tập đoàn bán lẻ Asda của Anh quốc.
Tại Hoa kỳ cũng như Canada, mọi người đều biết Wal-Mart là cửa hàng say máu hạ giá (Một số kinh tế gia cho rằng tập đoàn này đã đơn phương cắt giảm lạm phát một phần trăm, làm lợi cả hàng tỷ Mỹ kim cho giới tiêu thụ tại Hoa kỳ).
Nhưng chính tập đoàn Wal-Mart lại khét tiếng về các hành vi bóc lột nhân công, cắt bớt phúc lợi y tế của công nhân và đã bị tố giác như:
Wal-mart đang làm thế giới thay đổi, chơi ép đối với chính dân của các thành phố Hoa kỳ và Canada cho tới cả người lao động của những xưởng chế xuất tại Trung quốc.
Cửa hàng bán lẻ của Wal-Mart có những sản phẩm mua theo kiểu ép giá. Wal-Mart có tội móc nối với chính quyền độc tài quân phiệt tại Miến Điện.
Những áo sơ-mi trong cửa hàng Wal-Mart là những chiếc áo chứa chất sự khốn khổ của dân nghèo trên thế giới.
Wal-Mart đang bị kiện tại đảo Saipan vì tiếp tay cho những chủ nhân cuỡng ép công nhân lao động thấp hơn các tiêu chuẩn quốc tế. Wal-Mart đã cho thành lập tại Honduras nhiều xưởng bóc lột lao động.
Tại Hoa kỳ, có trên 250 trí thức như các nhà xã hội học, các nhân chủng học, các sử gia và các nhà học giả khác tụ lại, họ đã mở hội nghị ngay tại trường đại học University of California hôm thứ hai để tìm hiểu Wal-Mart theo những con số thống kê quan trọng nhiều hơn là những lời chỉ trích hay tố giác.
Các nhà khảo cổ nhặt nhạnh các vật cổ tạo tác để tìm hiểu các xã hội thuở xưa, còn các nhà trí thức Hoa kỳ lại xem xét nội tình Wal-Mart dựa theo bản chất văn hóa của tư bản Hoa kỳ. “Wal-Mart đang trưng ra cái gì còn lớn hơn cả nền văn hóa Hoa kỳ,” theo lời của nữ sử gia Susan Strasser, giáo sư tại đại học University of Delaware.
Với con số thương vụ 256 tỷ Mỹ kim hàng năm và con số 20 triệu người đi sắm đồ trong các cửa hàng của Wal-Mart mỗi ngày, Wal-Mart quả thực là một tập đoàn bán lẻ lớn nhất và có ảnh huởng nhiều nhất chưa từng thấy trong lịch sử .
“Tính theo từng thời kỳ lịch sử, mỗi thời kỳ đều có một tổ chức kinh doanh nào đó xem như biểu hiện cho một nét mới để canh tân các cơ cấu kinh tế và các quan hệ xã hội trong thời kỳ đó. Cái mẫu hình kinh doanh của tập đoàn Wal-Mart là phải đua và chen lấn; bởi vì chen lấn đã nằm ngay trong vấn đề của kinh doanh để thể thiện hoàn toàn cho cái thời đại kinh doanh này, Wal-Mart đang áp dụng những cái gì có hiệu quả nhất và những tương quan có thể lợi dụng được giữa kỹ thuật sản xuất với công cuộc tổ chức việc làm để lập ra một thị trường mới,” theo ý kiến của giáo sư sử học Nelson Lichtenstein tại đại học đường University of California.
Theo tiếng nói của giáo sư sử học này tại hội nghị, trong thế kỷ thứ 19, công ty có nét điển hình là hãng xe lửa Pensylvania Railroad; vào giữa thế kỷ thứ 20 là hãng General Motors và vào cuối thế kỷ thứ 20 có công ty Microsoft của Bill Gate.
Ngày nay công ty điển hình là tập đoàn Wal-Mart, tập đoàn này khiến cho các thành phố tại Hoa kỳ phải chia lại các khu vực, khiến cho các thang lương công nhân phải xét lại. Tập đoàn Wal-Mart còn phát sinh ra thuật ngoại giao riêng với các quốc gia khác trên thế giới, nhất là với các quốc gia đang bị Hoa kỳ cô lập.
“Nói vắn tắt, việc quản trị của tập đoàn này tạo ra phép nước của chúng ta, những phần then chốt nằm của chính sách xã hội và đường hướng công nghiệp của Hoa kỳ,” theo lời của sử gia Lichtenstein.
Sử gia này cho biết tiếp, Wal-Mart đã phát sinh ra một mẫu kinh doanh khác hẳn với mẫu của hãng GM (General Motors), xin nhấn mạnh hãng GM đã giúp để tạo ra tầng lớp trung lưu tại Hoa kỳ với số tiền lương trên mức trung bình; ngoài ra hãng GM còn đưa ra các chương trình hưởng lợi về y tế và hồi hưu cho các công nhân Hoa kỳ vẫn còn tồn tại cho tới ngày hôm nay.
Sử gia Lichtenstein cho biết, mẫu thang lương của GM đã khiến cho các công ty khác phải tăng mức phúc lợi cho công nhân, trong khi đó tập đoàn Wal-Mart lại làm thang lương và lợi hưởng thấp đi – Bình quân lương công nhân của Wal-Mart chưa được 18 ngàn Mỹ kim một năm, tập đoàn Wal-Mart đã làm một việc ngược đời.
Tập đoàn Wal-Mart cố tình hạ thấp thang lương và dòm chừng từng công nhân một, theo như lời của ông Simon Head, một đồng viện của tổ chức Century Foundation và tác giả của cuốn “The New Ruthless Economy; Work and Power in Digital Age” (Nền kinh tế tàn nhẫn mới; việc làm và sức mạnh trong thời đại kỹ thuật số). Ông Head muốn nói “Wal-Mart chắc chắn là khuôn dập cho chủ nghĩa tư bản của thế kỷ thứ 21. Loại chủ nghĩa tư bản này đang đi lên giống như chủ nghĩa tư bản cách đây hàng thế kỷ”, bản chất của loại tư bản này là bản chất của Mr. Scrooge, một nhân vật keo kiệt, vắt cổ chầy ra nước trong chuyện Christmas Carol mà những người từng học văn chương Anh đều biết.
Ông ngỏ lới thêm, “Loại chủ nghĩa tư bản này kết hợp với việc linh động sử dụng các kỹ thuật hiện hữu theo thói quản trị tàn nhẫn và chuyên dùng quyền lực.”
Tập đoàn Wal-Mart đã không gửi đại diện để dự hội nghị này; vì tập đoàn biết rõ hội nghị này toàn là đả kích Wal-Mart.
Nếu như Wal-Mart phải cải thiện quan hệ lao động, Wal-Mart còn phải làm thay đổi thái độ của giới tiêu thụ. Theo bà Strasser, Wal-Mart đi theo hướng quảng cáo hàng hóa sô bồ, biến bất cứ khách hàng nào tới cửa hàng phải trở thành dân tiêu thụ (đều mua hàng trước khi rời cửa hàng). Người ta phải gọi cửa hàng của Wal-Mart là One-Stop-Shop (Tiệm Có Đủ Thứ, khỏi cần đi chỗ thứ nhì).
Phần lớn dân Hoa kỳ ngày nay không còn giao tiếp hàng ngày với các tay nhà nghề và những người đứng bán hàng giới thiệu hàng hóa, quảng cáo là nguồn thông tin chính cho những người đi sắm đồ.
Còn lý do khác nữa là tập đoàn Wal-Mart đã làm cho giới đứng bán hàng trong các cửa hàng trở thành lỗi thời, theo lờùi của sử gia James Hoopes của trường cao đẳng Babson College, tại Wellsley, Massachusetts.
Wal-Mart đã dùng kỹ thuật điện toán, thu nhặt từng chi tiết của hàng triệu cuộc mua bán giữa khách hàng với Wal-Mart mỗi năm để phân tích. Căn cứ theo sự phân tích, Wal-Mart đặt mua hàng với giá thấp và tạo ra uy tín với các thân chủ về mặt hàng cũng như giá cả, Wal-Mart loại bỏ hẳn người đứng bán hàng thường giới thiệu hàng hóa với các khách.
Người naò trong hội nghị cũng đều khâm phục cái kỹ thuật buôn bán tân kỳ của Wal-Mart. Tại trên 3500 cửa hàng tại Hoa kỳ, người nào của hội nghị cũng nhận thấy rõ việc kiểm soát và khống chế của đầu não Wal-Mart nằm tại Bentonville, Arkansas. Các tay tổ về tiếp liệu và vận chuyển (logistics) của Wal-Mart, họ là những người khá thông thạo về vận trù học. Họ theo dõi hàng trăm ngàn chuyến tầu để gửi hàng, nhận hàng và phân phối hàng qua các điểm chiến lược nằm trong nước cũng như tại các nước ngoài. Hệ thống điện toán của Wal-Mart theo rõi sát và cập nhật hóa từng cái thẻ bấm giờ làm của mỗi công nhân.
“Một quản đốc tại một cửa hàng của Wal-Mart đã cho tôi biết, anh ta có thể cho tôi biết được năm ngoái, ngày 12/7, cửa hàng này đã bán được bao nhiêu, người đứng thu tiền như Sally Jo đã gọi điện thoại bao nhiêu lần và đặc biệt nói chuyện điện thoại vào những giờ nào,” theo lời của Ellen Rosen, giáo sư chuyên nghiên cứu về phái nữ tại đại học Brandels University tại Waltham, Massachusetts.
Wal-Mart biết rất rõ giới tiêu thụ hay người đi sắm đồ muốn gì, nhờ vào công ty cỡ đồ sộ, tập đoàn Wal-Mart có thể làm mưa, làm gió với các nhà cung cấp hàng. Wal-Mart còn có thể xoay chiều quan hệ của nhà sản xuất hay cung cấp hàng với các công ty bán lẻ khác. Tập đoàn còn biết rõ hơn nhà sản xuất là giới đi sắm đồ mua gì trong tuần này và sẽ mua gì trong năm tới.
Một số nhà cung cấp hàng đã than phiền tập đoàn Wal-Mart đã úm họ, tập đoàn này đã làm cho các nhà máy tại miền Nam Texas cho tới các nhà máy tại Thượng Hải phải tăng năng xuất và giảm giá thành để bán cho tập đoàn Wal-Mart.
“Wal-Mart đã làm thay đổi cán cân chế xuất trên thế giới,” theo lời của ông Gary Hamilton, chuyên gia về Trung quốc kiêm giáo sư xã hội học tại đại học University of Washington.
Không phải chỉ ảnh hưởng tới việc chế xuất.
“Hàng làm ra với giá thành thấp phát sinh ngay các vấn đề nào cho môi sinh toàn cầu, cho nhân quyền và cho giới lao động "” theo câu hỏi của bà Strasser đã đặt ra . “Còn dân Hoa kỳ nghĩ như thế nào về cái giá hàng chỉ vì sự ích kỷ riêng của mình "”
Giá hàng thấp thì giá thành phải thấp, bà Strasser và những diễn giả khác nhấn mạnh với lý lẽ có thiệt là tập đoàn Wal-Mart đang khuyến khích việc tiêu thụ và phát triển quá đáng, làm cho các nguồn tài nguyên thiên nhiên cũng như môi sinh bị căng thẳng.
“Mọi việc đều do giới tiêu thụ sinh ra cả,” theo lời của Edna Bonacich, giáo sư xã hội học tại đại học đường University of California-Riverside, “Có phải đây là kiểu chúng ta đang muốn sống.”
Wal-Mart với Canada
Canada có những công ty bán lẻ lớn như Sears, The Bay, Zellers và Canadian Tire. Mấy năm gần đây tập đoàn Wal-Mart đã chen chân để dựïng ra các “flat box” của Wal-Mart ở khắp nơi tại Canada.
Phần đông các khách hàng của Wal-Mart hiện nay tại Canada là những người di dân mới nhập. Còn dân Canada chính gốc có tính bảo thủ như dân Anh quốc, họ toàn sắm đồ chính hiệu con nai vàng, họ tới mua hàng tại các cửa hàng của Sears và The Bay. Dân Canada chính gốc có một quan niệm tiết kiệm là họ phải mua những đồ dùng bền bỉ và không nhanh chóng bị lỗi thời, dù rằng món đồ có giá mắc hơn chút ít.
Dân Canada có tinh thần lá phong thuộc loại ưa hàng rẻ tiền, họ tới sắm đồ tại các cửa hàng của Canadian Tire và Zellers. Theo quan niệm của giới này, đời người có bao nả, tiền nào của nấy, đồ rẻ dùng xong rồi, bỏ thùng rác cho tiện, không choán chỗ trong nhà.